Opsiyon Stratejileri-I

1.Giriş

VOB’da opsiyon kontratları işlem görmeye başladığı zaman opsiyonlara olan ilgi ve önem artacaktır. Bu da önde gelen türev ürünlerden biri olan opsiyonların bilinmesi gereğini ortaya çıkarmaktadır.

Bu yazıda opsiyon kontratların alım satım stratejileri açıklanmaya çalışılacaktır. Bu stratejileri anlayabilmek için opsiyonların tanımı, işleyişi ve türlerinin bilinmesi gerekmektedir. Bu satırların yazarı tarafından 23 Mayıs 2008 tarihinde www.bilgeyatirimci.com’da yayınlanan yazıda opsiyonlar tanıtılmış ve opsiyonlarla ilgili temel bilgilere yer verilmişti. Tekrardan kaçınmak ve yer darlığı nedeniyle aynı konulara yeniden değinilmeyecektir. Ancak gerekli temel kavramlar bu yazıda kısaca hatırlatılacaktır. Opsiyon stratejilerinin anlaşılabilmesi için sözkonusu yazının bu yazıdan önce okunması önerilir.

Bu yazıda opsiyon stratejilerinden spreadler üzerinde durulacak, boğa ve ayı spreadi açıklanacaktır. Daha sonraki yazıda ise kelebek spreadi, straddle, straps ve strips ile strangles stratejileri üzerinde durulacaktır.

2. Opsiyonla İlgili Temel Kavramlar

Opsiyon, alıcı ve satıcı arasında yapılan bir anlaşmadır. Bu anlaşmayla, opsiyonu satın alan taraf, opsiyon konusu varlığı belirli bir fiyat üzerinden satın alma veya satma hakkına sahip olur. Bunun için alıcı satıcıya opsiyon fiyatı da denilen bir prim öder ve bu primi geri alamaz. Diğer taraftan satıcı opsiyon anlaşmasıyla, alıcı talep ettiğinde önceden anlaşılan fiyat üzerinden varlığı teslim etme veya teslim alma yükümlülüğünü üstlenir.

Alıcı uzun (long) pozisyonda olup fiyatların yükseleceğini bekleyen taraftır. Satıcı ise kısa (short) pozisyonda olup fiyatların düşeceğini bekleyen taraftır.

Asıl olarak iki opsiyon türü vardır. Bunlar, alış opsiyonu (call option) ve satış opsiyonudur (put option). Ayrıca her opsiyon işleminde alıcı ve satıcı olmak üzere iki taraf vardır.

Bir call opsiyon alıcısı, belirli bir tarihe kadar belirlenmiş fiyat üzerinden bir varlığı satın alma hakkına sahiptir. Bu bir hak olup, zorunluluk değildir. Başka bir deyişle, alıcı varlığı satın almamayı tercih edebilir. Buna karşılık call opsiyon satıcısı, opsiyon sözleşmesinde belirtilen varlığı, istendiği taktirde satmak zorundadır. Call opsiyonlar özellikle, opsiyon konusu varlığın fiyatının yükseleceğini düşünen yatırımcılar için önem taşır.

Put opsiyonlar, call opsiyonların tersine çalışır. Put opsiyon alıcısı belirli bir tarihe kadar, belirlenmiş fiyat üzerinden bir varlığı satma hakkına sahiptir. Burada dikkat edilmesi gereken alıcının satma hakkına sahip olduğudur. Put opsiyon satıcısı ise, alıcı istediği taktirde, varlığı satın almak zorundadır.

Aşağıdaki şekil, call ve put opsiyonlarda, alıcı ve satıcının hak ve yükümlülüklerini göstermektedir.

Yukarıdaki şekilden görüleceği üzere bir opsiyon alıcısı, opsiyonun yazılı olduğu varlığın call opsiyonda satın alma hakkını, put opsiyonda da satma hakkını satın alır. Opsiyon sözleşmesi yapıldığı sırada, opsiyon alıcısı satıcıya bir prim veya fiyat ödemek durumundadır. Opsiyon satıcısı (opsiyonu yazan taraf), opsiyonun ilgili olduğu varlığı call opsiyonda satma zorunluluğuna put opsiyonda da alma zorunluluğuna sahip olur. Opsiyon satıcısı, alıcı opsiyonu işleme koyduğunda söz konusu varlığı teslim etmek ya da satın almak zorundadır. Opsiyon yazıcısı (satıcı) opsiyonu yazmış olmanın karşılığında kendisine prim ödenmesini kabul eder ve kullanım tarihinde opsiyonun alıcı tarafından işleme konulmamasını umar.

Opsiyon kontratında belirlenen vade opsiyonun uygulamaya konulabileceği son tarihtir. Kullanım tarihi veya işlem tarihi olarak bilinir. Kontratta yer alan fiyat ise varlığın alım satım fiyatı olup kullanım fiyatı veya uygulama fiyatı denir.

Burada vurgulamak gerekir ki opsiyonların kullanım fiyatı ile opsiyon fiyatı yani opsiyon primi birbiriyle karıştırılmamalıdır.

Kullanım fiyatı, opsiyonun üzerinde yazılı olan ve opsiyon konusu varlığın hangi fiyat üzerinden alım satımının yapılacağını belirten fiyattır. Başka bir deyişle, kullanım fiyatı ilgili varlığın gelecekte bir tarih için bugünden belirlenen, sabitlenen, dondurulan ve vadede geçerli olacak fiyatıdır. Vadede alım ya da satımı yapılacak varlığın fiyatıdır.

Opsiyon fiyatı ise opsiyon kontratın kendisinin alım satım fiyatıdır. Kontratın dolaşımda bulunması, başka bir deyişle piyasada gün içinde alım satıma konu olabilmesi için sözkonusu olan kontrat fiyatıdır. Örneğin opsiyon kontratını bir sayfa kağıt olarak düşünürsek, opsiyon fiyatı (primi) bu kağıdın alım satım fiyatıdır.

Call ve put opsiyonlarının her ikisi de Avrupa veya Amerikan opsiyonları olabilir. Bunun coğrafi durumla herhangi bir bağlantısı yoktur. Avrupa opsiyonları ancak vade sonunda kullanılabilir. Amerikan opsiyonları ise işlem tarihinde veya işlem tarihinden önce kullanılabilir. Amerikan opsiyonları sağlamış oldukları bu esneklikten ötürü Avrupa opsiyonlarına göre daha pahalıdır.

3. Parada, Para Dışı ve Başabaş Opsiyonlar

a) Call opsiyonda :

Bir call opsiyonda bağlı olduğu varlığın cari piyasa fiyatı kullanım fiyatından yüksekse bu opsiyon paradadır.
Parada
opsiyon = Cari piyasa fiyatı > Kullanım fiyatı

Aynı opsiyonda cari piyasa fiyatı kullanım fiyatının altında ise opsiyon para dışıdır.
Para dışı
opsiyon = Cari piyasa fiyatı < Kullanım fiyatı

Eğer her iki fiyat birbirine eşitse opsiyon başabaştadır denir.

Başabaş
opsiyon = Cari piyasa fiyatı = Kullanım fiyatı

b) Put opsiyonda :

Bir put opsiyonda varlığın cari piyasa fiyatı kullanım fiyatının altında ise, opsiyon paradadır.
Parada
opsiyon = Cari piyasa fiyatı < Kullanım fiyatı

Cari piyasa fiyatı kullanım fiyatının üzerinde ise opsiyon para dışı olmaktadır.
Para dışı
opsiyon = Cari piyasa fiyatı > Kullanım fiyatı

Her iki fiyat birbirine eşit olduğunda başabaş durumu söz konusudur.
Başabaş
opsiyon = Cari piyasa fiyatı = Kullanım fiyatı

4. Opsiyon Alım Satım Stratejileri

4.1. Spreads

Spread, bir opsiyonun alınıp diğerinin satılması işlemidir. Bu işlem riski sınırlarken, yüksek potansiyelde kâr sağlayabilir. Riskin azaltılması bir pozisyonda alıcı diğerinde satıcı olmakla gerçekleşir. Hisse senedi fiyatlarındaki bir düşüş nedeniyle uzun pozisyonda (alıcı pozisyonunda ) oluşabilecek kayıp, kısa pozisyonda (satıcı pozisyonunda) elde edilebilecek gelirle karşılanabilir. Kazancın kayıptan fazla olup, olmayacağı call opsiyonun değişkenliğine bağlıdır.

Aşağıda boğa ve ayı spreadi açıklanmaya çalışılacaktır.

4.1.1. Boğa Spreadi

Spread stratejileri arasında en yaygın olanlarından biri boğa spreadidir. Bu strateji, hisse senedi üzerine yazılmış ve kullanım fiyatı belirlenmiş bir call opsiyon satın alıp, aynı hisse senedi üzerine yazılmış daha yüksek kullanım fiyatlı başka bir call opsiyonun satılmasıyla ortaya çıkar.

Bu durum aşağıdaki gibi belirtilebilir.

• kullanım fiyatı düşük bir call opsiyon satın al,
• kullanım fiyatı yüksek bir call opsiyon sat,

Her iki opsiyonun kullanım tarihi de aynıdır. Boğa spredi put opsiyonlar kullanılarak da yapılır. Call opsiyonlara dayalı olarak yapılan boğa spredi aşağıdaki şekilde gösterilebilir.

Yukarıdaki şekilde ;
X1 = Alınan call opsiyonun kullanım fiyatı (opsiyon primi yüksek )
X2 = Satılan call opsiyonun kullanım fiyatı (opsiyon primi düşük )
ST = Opsiyonun işlem günündeki hisse senedi fiyatı

Kullanım fiyatı yükseldikçe (X2) call opsiyonun fiyatı (prim) düşeceğinden, satılan opsiyonun fiyatı, alınan opsiyonun fiyatından daha düşük olacaktır. Başka bir deyişle, X1 kullanım fiyatlı opsiyonun fiyatı yüksek, X2 kullanım fiyatlı opsiyonun fiyatı düşüktür. Burada yüksek fiyatlı bir opsiyon alınıp, düşük fiyatlı bir opsiyon satılmıştır. (Pahalı bir opsiyon alıp, ucuz bir opsiyon satılmıştır). Bu nedenle call opsiyon kullanılarak yaratılan boğa spreadi bir başlangıç sermayesi gerektirir.

Şekilde görülen kâr, getirilerden başlangıç yatırımının (başlangıçta ödenen paranın) düşülmesiyle elde edilmiştir.

Yatırımcı hisse senedi fiyatlarının yükseleceğine inanıyor ve potansiyel riski sınırlamak istiyorsa, boğa spreadi stratejisini kullanabilir. Yukarıda da belirtildiği gibi bu durumda yatırımcı düşük kullanım fiyatlı bir opsiyon alıp yüksek kullanım fiyatlı bir opsiyon satacaktır.

Örneğin, bir yatırımcının 3 $ ödeyip kullanım fiyatı 30 $ (X1) olan bir call opsiyonu satın aldığını ve 1$ karşılığında kullanım fiyatı 35 $ (X2) olan bir call opsiyonu sattığını düşünelim.

Bu konunun başında belirtildiği üzere, kullanım fiyatı yükseldikçe opsiyon fiyatı düşeceğinden, satılan opsiyonun değeri alınan opsiyonun değerinden daha düşük olmaktadır. Başka bir deyişle yatırımcı pahalı bir opsiyon satın alıp, ucuz bir opsiyon satar.
Söz konusu boğa spreadi stratejisinde eğer hisse senedi fiyatı (ST) 35 $’ın üzerinde gerçekleşirse :

(ST > X1, X2) getiri 5 $ (35 – 30) olmaktadır.

Fiyat 30 $’ın altında ise (ST< X1, X2) getiri sıfırdır. Çünkü opsiyon işleme konulmayacaktır.

Hisse senedi fiyatının 30 $ ile 35 $ arasında yer alması durumunda :

(30 $< ST <35 $) getiri hisse senedi fiyatının 30 $’ı aşan kısmı kadar olacaktır.

Bu stratejinin:

Başlangıç maliyeti = Ödenen opsiyon primi – Alınan opsiyon primi
= 3 $ – $1 = 2 $’dir.
Kâr, 2 $’lık maliyet dikkate alınarak aşağıdaki gibi gösterilebilir.

Tabloda yer alan hisse senedi fiyatına ilişkin alternatif senaryolar aşağıda açıklanmıştır.

a) Cari piyasada hisse senedi fiyatının 30 $’dan düşük olması durumu

Yukarıdaki tabloda birinci durumda, cari piyasada hisse senedi fiyatı düşük kullanım fiyatı olan 30 $’dan daha düşük olduğundan her iki opsiyon da örnekteki yatırımcı için para dışıdır. Çünkü yatırımcı mantıklı davranarak, alıcı olduğu 30 $’lık kullanım fiyatı olan opsiyonu işleme koymayacaktır. Alıcı olarak fiyatların yükselmesini bekliyordu halbuki fiyatlar düştü. Fiyatlar cari piyasada opsiyondaki kullanım fiyatı olan 30 $’dan daha düşük, başka bir deyişle daha ucuz olduğundan opsiyonu işleme koymaya gerek yok. Çünkü opsiyon gereğince 30 $’dan alması gerekecek. Halbuki fiyatlar piyasada 30 $’ın altında. Opsiyonu işleme koyarak hisse senedini 30 $’dan almak yerine, opsiyonu işleme koymayıp piyasadan düşük fiyata almak daha mantıklıdır. Bu durumda yatırımcı uzun pozisyonda ödemiş olduğu başlangıç yatırımı olan 3 $’ı kaybeder. Başka bir deyişle, 30 $ kullanım fiyatı olan call opsiyonu satın almak için ödediği 3 $’ı kaybeder.

Diğer taraftan, yatırımcının satıcı olduğu 35 $’lık kullanım fiyatı olan opsiyonun alıcısı da opsiyonu işleme koymayacaktır. Çünkü bu alıcı fiyatların yükselerek 35 $’ı geçmesi durumunda opsiyonu işleme koyacaktı. Opsiyon gereğince 35 $’dan alıp, cari piyasada daha pahalıya satacaktı. Halbuki şimdi fiyatlar piyasada 35 $’ın altında, yani opsiyondakinden daha ucuz. Bu durumda opsiyonu işleme koymanın bir anlamı yok. Çünkü opsiyon gereğince hisse senetlerini 35 $’dan yani piyasadaki fiyattan daha pahalıya almış olacak. Bu durumda yatırımcı, alıcı opsiyonu işleme koymadığından kısa pozisyondan (1 $) prim elde eder.

Sonuç olarak hisse senedi fiyatları düşük kullanım fiyatından, 30 $’dan, daha düşük olduğunda yatırımcı uzun pozisyondan (3 $) kaybeder, kısa pozisyondan (1 $) kazanır. Bu durumda maliyet 2 $’dır. Getiri sıfırdır.

b) Cari piyasada hisse senedi fiyatının 30 $ ile 35 $ arasında olması durumu

Fiyatların 30 $ ile 35 $ arasında yer alması durumunda, uzun pozisyon yatırımcı için parada, kısa pozisyon ise yatırımcının karşı tarafında bulunan alıcı için para dışı olarak sonuçlanır. Çünkü yatırımcının alıcı olduğu uzun pozisyonda cari piyasada hisse senedi fiyatları artarak 30 $’ın üzerine çıkmıştır. Bu durumda yatırımcı alıcı olarak opsiyonu işleme koyacak ve opsiyon gereğince hisse senetlerini 30 $’dan alacak ve piyasada daha yüksek fiyattan satacaktır. Böylece hisse senetlerini satın aldığı 30 $ ile sattığı fiyat arasındaki fark kadar kar elde edecektir. Bu durumda maliyet opsiyon primi olan 3 $’dır.

Yatırımcının satıcı olduğu kısa pozisyonda ise cari piyasada hisse senedi fiyatları düşerek 35 $’ın altına inmiştir. Bu durumda opsiyonun alıcısı opsiyonu işleme koymayacaktır. Çünkü opsiyon gereğince pahalı almak yerine piyasadan ucuza almayı tercih edecektir. Böylece yatırımcı 1$’lık prim elde eder.

Sonuç olarak fiyatların 30 $ ile 35 $ arasında yer alması durumunda, yatırımcının işlemdeki getirisi ST – X1 kadar olacaktır.

Sonuçta kısa pozisyon kapanır ve maliyet (3 $– 1 $ = 2 $) uzun pozisyonun kullanım fiyatına eklenir.

ST – X1 = ST – 30 – 2 = ST –32

Bu eşitlik, işlem gününde piyasada cari hisse senedi fiyatı 35 $’a yaklaştıkça getirinin de yükseleceğini göstermektedir. Çünkü piyasada hisse senedi fiyatları 30 $’ın üzerinde ve 35 $’ın altında seyrettikçe yatırımcı hem uzun pozisyondan hem de kısa pozisyondan kazanır. Uzun pozisyonda alıcı olarak kullanım fiyatı ve piyasa fiyatı arasındaki fark kadar kazanırken, kısa pozisyondan da satıcı olarak prim elde eder.

c) Cari piyasada hisse senedi fiyatının 35 $’dan yüksek olması durumu

Üçüncü senaryoda, hisse senedi fiyatının yüksek olan kullanım fiyatından (35 $’dan) daha yüksek olduğu durumda, her iki pozisyon karşılaştırıldığında opsiyon parada olarak sonuçlanır.

X2 – X1 = 35 $ – 30 $ = 5 $
5 $ – 2$ = 3 $

Yukarıdaki işlemde yer alan 2 $ bilindiği üzere opsiyon almak için ödenen 3 $’lık opsiyon primi ile opsiyon satımında alınan 1 $ ’lık opsiyon primi arasındaki farktır.
Hisse senedi fiyatının, yüksek olan kullanım fiyatından daha yüksek olduğu durumda getiri, iki kullanım fiyatı arasındaki fark olan X2 – X1 kadar olacaktır.

Bilindiği üzere bu stratejide iki kullanım fiyatı söz konusudur. Biri alınan call opsiyonun kullanım fiyatı 30 $, diğeri de satılan call opsiyonun kullanım fiyatı 35 $ olup, satıştaki kullanım fiyatı alıştaki kullanım fiyatından yüksektir. Hisse senedi fiyatı, satılan opsiyondaki kullanım fiyatından 35 $’dan yüksek olunca, doğrudan alınan opsiyondaki kullanım fiyatı olan 30 $’dan da yüksek olur.

Daha ayrıntılı açıklamak gerekirse, hatırlanacağı üzere bir call opsiyonunda alıcı alma hakkına, satıcı da satma zorunluluğuna sahiptir. Örnekteki yatırımcı call opsiyonda hem alıcı hem de satıcı pozisyonundadır. Hisse senedi fiyatı piyasada yükseldiğinde (ST > X1, X2), yatırımcı alıcı pozisyonunda (uzun pozisyonda) iken opsiyonu işleme koyacak ve opsiyon gereği ucuza alıp piyasada pahalıya satarak kazanacaktır. Çünkü piyasada hisse senedi fiyatı 30 $’ın hatta 35 $’ın üstündedir. Yatırımcı alıcı olarak hisse senetlerini opsiyon gereğince 30 $’dan alıp, piyasadaki yüksek fiyattan satarak aradaki fark kadar getiri elde edecektir.

Diğer taraftan aynı yatırımcı call opsiyonda bir de satıcı pozisyonunda (kısa pozisyonda) bulunmaktadır. Karşı taraf olan alıcı, piyasada hisse senedi fiyatının yükselerek opsiyondaki fiyat olan 35 $’ı geçmesi nedeniyle opsiyonu işleme koyacaktır. Opsiyon gereğince hisse senetlerini 35 $’dan alıp piyasadaki yüksek fiyattan satarak aradaki fark kadar getiri elde edecektir. Satıcı pozisyonunda olan yatırımcı ise hisse senetlerini piyasada pahalıya satmak yerine anlaşmadaki fiyat olan 35 $’dan, başka bir deyişle piyasadaki fiyattan daha ucuza satmak zorunda kalarak aradaki fark kadar zarar edecektir.

Bu durumda yatırımcı, alıcı pozisyonundan kazanırken, satıcı pozisyonundan kaybetmektedir. Ancak her iki strateji birarada düşünüldüğünde, opsiyon her iki kullanım fiyatı arasındaki fark kadar getiri sağlayacaktır.

Bu stratejiden elde edilen net getiri tekrar aşağıdaki gibi gösterilebilir.

X2 – X1 = 35 $ – 30 $ = 5 $
5 $ – 2 $ = 3 $

İşlemdeki 2 $ pozisyonlar kapandığındaki maliyet olup, ödenen ve alınan opsiyon primi arasındaki farktır (3 $ – 1 $ = 2 $).

Anlaşılacağı üzere boğa spread’inde hisse senedi fiyatı yükseldiğinde kazanç sağlanmakta, fiyatlar düştüğünde ise kayıp söz konusu olmaktadır.

Boğa spreadi yalnızca call opsiyon ile değil, put opsiyon kullanılarak da yapılır. Buna göre düşük kullanım fiyatlı put opsiyonu alınıp, yüksek kullanım fiyatlı put opsiyonu satılır.

Call opsiyon kullanılarak yapılan boğa spredinin tersine, put opsiyonla yapılan boğa spredinde daha başlangıçta, marjlar dikkate alınmazsa, pozitif bir nakit akışı vardır.
Başka bir deyişle, bir başlangıç sermayesine (yatırımına) gerek duyulmamaktadır. Yukarıda call opsiyon için verilen benzer bir örnek put opsiyon için de düşünülebilir.
Put opsiyon kullanılarak yapılan boğa stratejisi aşağıda Şekil 3.9’de gösterilmiştir.

4.1.2. Ayı Spreadi

Boğa spreadinin tersine, ayı spreadinde yatırımcı hisse senedi fiyatlarının düşeceğini ummaktadır. Boğa spreadinde olduğu gibi, ayı spreadi de call opsiyonla yapılabilir. Bu stratejide, hisse senedine dayalı belirli bir kullanım fiyatlı call opsiyonu alınmakta, aynı hisse senedi üzerine yazılmış daha düşük bir kullanım fiyatıyla da başka bir call opsiyonu satılmaktadır. Bu durumda ayı stratejisinde, satın alınan opsiyonun kullanım fiyatı satılan opsiyonun kullanım fiyatından daha yüksektir.
Bu durum aşağıdaki gibi belirtilebilir.

• kullanım fiyatı yüksek bir call opsiyon satın al,
• kullanım fiyatı düşük bir call opsiyon sat,

Her iki opsiyonun kullanım tarihi de aynıdır.

Hatırlanacağı üzere boğa spredinde kullanım fiyatı düşük bir call opsiyon satın alınıp, kullanım fiyatı yüksek bir call opsiyonu satılmaktaydı. Ayı spreadi put opsiyonla da yapılabilir.
Call opsiyona dayalı olarak yapılan ayı spreadi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

Yukarıdaki şekilde :

X1 = Satılan call opsiyonun kullanım fiyatı (opsiyon primi yüksek )
X2 = Alınan call opsiyonun kullanım fiyatı (opsiyon primi düşük )
ST = Opsiyonun işlem günündeki hisse senedi fiyatı

Kullanım fiyatı yükseldikçe (X2) call opsiyonun fiyatı (prim) düşeceğinden, alınan opsiyonun fiyatı, satılan opsiyonun fiyatından daha düşük olacaktır. Bu durumda X1 kullanım fiyatlı opsiyonun fiyatı yüksek, X2 kullanım fiyatlı opsiyonun fiyatı düşüktür. Başka bir deyişle yüksek fiyatlı bir opsiyon satılıp, düşük fiyatlı bir opsiyon alınmıştır. (Pahalı bir opsiyon satılıp, ucuz bir opsiyon alınmıştır). Şekil 3.10 ayı spreadinden elde edilebilecek getiriyi göstermektedir.

Bir ayı spreadinde yatırılması gereken teminatlar gözardı edildiğinde, satılan
opsiyonun değeri (fiyatı), alınan opsiyonu değerinden daha yüksek olduğundan, daha başlangıçta bir nakit girişi sağlar.

Bir yatırımcının 1 $ ödeyerek kullanım fiyatı 35 $ (X2 ) olan bir call opsiyon satın aldığını ve kullanım fiyatı 30 $ (X1 ) olmak üzere bir call opsiyonunu 3 $‘dan sattığını düşünelim.

Böyle bir ayı stratejisinden elde edilecek getiri, eğer hisse senedi fiyatları 35 $’ın üzerindeyse, –5 $’dır (opsiyon primi hesaba katılmadığında).

[–( X2– X1) = –(35–30) = –35+30 = –5 $]

Eğer hisse senedi fiyatları 30 $’ın altındaysa yalnızca başlangıçtaki nakit girişiyle yetinilecektir. Hisse senedi fiyatları 30 $ ile 35 $ arasında ise getiri
– (ST –30) kadardır. Başka bir deyişle getiri hisse senedi fiyatının 30 $’ı aşan kısmıdır (opsiyon primi hesaba katılmadığında). Aslında burada negatif bir getiri sözkonusudur. Fiyatlar 35 $’ın üzerindeyse 3 $’lık bir zarar sözkonusudur.

Stratejiler sonucunda oluşan kar durumu aşağıdaki gibi gösterilebilir.

a) Cari piyasada hisse senedi fiyatının 30 $’dan düşük olması durumu

Tablodaki birinci durum cari piyasada hisse senedi fiyatlarının 30 $’ın altında olduğu durumu yansıtmaktadır. Böyle bir durumda yatırımcının satıcı olduğu 30 $’lık kullanım fiyatlı opsiyonun alıcısı piyasada fiyatlar düştüğü için opsiyonu işleme koymayacak ve piyasadan opsiyondakine göre daha düşük fiyattan alım yapacaktır. Böylece yatırımcı 3 $’lık prim getirisi sağlamış olacaktır.

Diğer taraftan yatırımcı 35 $ kullanım fiyatı olan opsiyonda alıcı durumdadır. Piyasada fiyatlar 35 $’ın hatta 30 $’ın altında olduğundan, bu kez yatırımcı opsiyonu işleme koymayacak ve 1 $ opsiyon primini kaybedecektir. Bu durumda yatırımcının kazancı, aldığı ve ödediği opsiyon primleri arasındaki fark kadar olacaktır.

Sonuçta elde edilen getiri:

3 $ – 1 $ = 2 $
Bu da aynı zamanda başlangıçtaki nakit girişidir.

b) Cari piyasada hisse senedi fiyatının 30 $ ile 35 $ arasında olması durumu

Tablodaki ikinci durum, cari piyasada hisse senedi fiyatlarının 30 $ ile 35 $ arasında olduğu durumu yansıtmaktadır. Böyle bir durumda yatırımcının kısa pozisyonda (satıcı) olduğu 30 $ kullanım fiyatlı opsiyonun alıcısı piyasada fiyatlar 30 $’ın üstüne çıktığından opsiyonu işleme koyarak opsiyon gereğinde yatırımcıdan hisse senetlerini 30 $’dan alıp piyasadaki yüksek fiyattan satarak getiri sağlayacaktır. Yatırımcı ise piyasada pahalı fiyattan satmak yerine alıcıya 30 $’dan satmak zorunda kaldığı için aradaki fark kadar zarar edecektir.

Diğer taraftan yatırımcının uzun pozisyonda (alıcı) olduğu 35 $ kullanım fiyatlı opsiyonda, fiyatlar piyasada opsiyona göre ucuz olduğundan alıcı pozisyonundaki yatırımcı opsiyonu işleme koymayacaktır.

Bu durumda uzun pozisyon kapanır ve kısa pozisyondan elde edilecek getiri negatif olup – (ST –30) kadardır. Başka bir deyişle hisse senedi fiyatının 30 $’ı aşan kısmı kadar negatif getiri elde edilir.

Satıcı ve alıcı pozisyonundaki her iki durum birarada ele alındığında sonuç; 30 $’lık getiri (kısa pozisyonda hisse senetlerini 30 $’dan satmıştı) ve 2 $’lık başlangıçtaki nakit girişinin toplamından oluşmaktadır.

[–(ST –30) = – ST + 30 + 2 = 32 – ST ]

Belirtildiği üzere burada negatif bir getiri sözkonusudur. Yukarıdaki işlemin sonucu olan 32 – ST ‘den de anlaşılacağı üzere piyasada hisse senetleri fiyatlarının 32 $’ı geçtiği ve 35 $’a yaklaştığı ölçüde yatırımcının zararı artacaktır.

c) Cari piyasada hisse senedi fiyatının 35 $’dan yüksek olması durumu

Tablodaki üçüncü alternatif, cari piyasada hisse senedi fiyatlarının 35 $’ı aştığı durumu yansıtmaktadır. Böyle bir durumda yatırımcı alıcı olduğu opsiyonu işleme koyacak ve opsiyon gereğince 35 $’dan alıp piyasadaki yüksek fiyattan satarak aradaki fark kadar getiri sağlayacaktır.

Diğer taraftan yatırımcının satıcı olduğu 30 $ kullanım fiyatı olan opsiyonun alıcısı da opsiyondaki fiyat piyasaya göre ucuz olduğundan opsiyonu işleme koyacak ve opsiyon gereğince 30 $ ’dan alıp piyasadaki yüksek fiyattan satacaktır. Satıcı olan yatırımcı ise piyasadaki yüksek fiyattan satmak yerine opsiyondaki düşük fiyattan satmak zorunda kaldığı için zarar edecektir.

Böyle bir ayı stratejisinden elde edilecek getiri, her iki opsiyonun kullanım fiyatları arasındaki fark kadar olacaktır.

Hisse senedi fiyatlarının 35 $’ın üzerinde olduğu durumda elde edilecek getiri
–5 $’dır.
[–( X2– X1) = –(35–30) = –35 + 30 = –5 $]

Bu stratejide satıcı ve alıcı pozisyonundaki her iki durum birarada ele alındığında, sonuç yukarıda hesaplanan –5 $ ile başlangıçtaki 2 $’lık nakit girişi arasındaki fark kadar olup, negatif getiri sözkonusudur.

–5$ + 2$ = – 3$

Anlaşılacağı üzere, ayı spread’inde hisse senetleri fiyatı düştüğünde kazanç sağlanmakta, fiyatlar yükseldiğinde ise kayıp söz konusu olmaktadır.
Bu da boğa spreadinin tam tersi bir durumdur.

Bir ayı spreadi put opsiyon kullanılarak da yapılır. Burada yatırımcı yüksek kullanım fiyatıyla put opsiyon satın alır ve düşük kullanım fiyatıyla put opsiyon satar. Bu durum Şekil 3.11’de gösterilmiştir.

Put opsiyon ile yapılan ayı spreadi bir başlangıç sermayesi gerektirir. Çünkü yatırımcı yüksek fiyattan alıp düşük fiyattan satmakta ve bunu gerçekleştirmek için başlangıç sermayesine gerek duyar.

Prof. Dr. Nurgül CHAMBERS