Mayıs ayında enflasyonun beklenenden daha hızlı yükseldiğini artık sağır sultan bile duydu herhalde. Fiyat indeksinin bir ayda yüzde 2.42 oranında yükselmesi az buz iş değil. Sorun salt Mayıs ayı fiyatlarıyla sınırlı kalsa neyse. Yüzde 4 civarında dolaşan yıllık (12 aylık) enflasyon oranı da bir anda yüzde 7.17 düzeyine zıpladı. Son sıralarda böylesine pek rastlanmıyordu. Neresinden bakılsa çok yüksek bir artış bu.
Mayıs ayında zıpladığı görüntüsünü veren enflasyon ilk anda biraz telaş yarattı. Açıklanan sayılara hemen tepki vermek zorunda kalanlar durumun ümitsiz ya da vahim değilse de ciddi olduğu şeklinde değerlendirmeler yaptılar. Yürütülmekte olan yeni para politikasının iflasını ilan edenler bile oldu.
Neyse ki MB fazla telaş yapmadı. Ne de olsa Banka kamuya açıklama yapmadan önce enflasyon sayılarının ayrıntılarını görüyor, dersini çalışıyor. Bu bilgiyle hareket eden MB soğukkanlı ve emin bir şekilde Mayıs ayında ortaya çıkan durumun arizi nedenlerden kaynaklandığını, fiyatlardaki yüksek dozlu artışın geçici olduğunu söyledi. Banka enflasyonun önümüzdeki aydan itibaren öngörülen patikaya dönmesini beklediğini ifade etti.
* * *
Hafta başında açıklanan “Mayıs Ayı Fiyat Gelişmleri” başlıklı raporda MB kendi enflasyon değerlendirmesinin ayrıntısını da kamuoyuna sundu. Bankanın Mayıs ayındaki hızlı fiyat artışı konusundaki temel değerlendirmesi şöyle; “Bu dönemde taze meyve fiyatları yüzde 76.12 ile geçmiş dönem ortalamalarının oldukça üzerinde artış kaydetmiştir. Bu gelişmede arz yönlü unsurlar nedeniyle kiraz ve erik ürünlerinin Mayıs ayında endekse oldukça yüksek düzeylerden girmesi etkili olmuştur”.
Banka kısaca merak etmeyin, bu ay kiraz ve erik pahalı geldi böyle oldu, gelecek aya bir şey kalmaz demeye getiriyor. Gelecek ay ve sonrasında bir sorun olmayacağının güvencesi olarak da çekirdek enflasyon tabir edilen mevsimsellikten arındırılmış özel mal gruplarında yıllık fiyat artışlarının hala sınırlı kalmasını gösteriyor.
MB nın durumu değerlendirmesi böyle. Bu açıklamaya inanan kadar inanmayan da oldu. Ama telaş soğudu.
* * *
Telaşın soğuması önemli tabii. Ama ısındığı düşünülen ekonominin soğutulması daha da önemli. Ekonomideki ısınma-soğuma ikilemi son sıraların en sıcak konusu. Bu sadece bizde böyle değil. Krizden iktisat politikalarını gevşeterek çıkan tüm ülkeler şimdilerde bu ikilemi yaşıyor.
Aslında sorun basit. Ekonominin dengelerine, yani ısısına göre uygulanması gereken iktisat politikaları farklı olmak zorunda. Isınma belirtileri gösteren ekonomilerde para ve maliye politikalarını sıkılaştırmak gerekiyor. Isınmanın en önemli belirtilerinden birisi de enflasyonun hızlanması. Enflasyonu yükselen ekonomiler, ısınmanın başladığına hükmedip, sıkılaştırıcı politikalara kayıyorlar. Sıkılaştırmanın önemli araçlarından birisi de faiz oranını yükseltmek.
Şimdilerde bizim için de benzer bir durum sözkonusu. Somut ısınma belirtileri olması halinde Merkez Bankası son sıralarda uyguladığı para politikasını değiştirmek, parayı sıkılaştırmak, yani faiz oranını yükseltmek zorunda kalacak.
Mayıs ayı enflasyonuna ilişkin olarak Merkez Bankasının yaptığı “merak etmeyin bu bir kiraz-erik enflasyonudur” açıklaması bu bakımdan önemli. Banka enflasyondaki zıplamanın önemli olmadığını, yani ekonomide ısınma işareti olarak algılamaması gerektiğini söylüyor. Enflasyon yükselmiş gibi görünse de Merkez Bankasının faiz oranını yükseltmeyeceği anlamına geliyor bu.
Merkez Bankasının “kiraz-erik enflasyonu” açıklamasına inanmayanlar ekonominin ısındığını, parasal sıkılaştırma ve faiz artışının zorunlu ve acil olduğunu düşünüyorlar. Mayıs ayı enflasyonunun gerçekten kiraz-erik enflasyonu karakterinde olduğuna ikna olanlar ise ise ekonomide henüz bir ısınma olmadığını, dolayısıyla bu aşamada parasal sıkılaştırma ve faiz artışının gerekmediğini düşünüyorlar.
Şimdilik ikinci gruptakiler ağır basıyor gibi görünüyor. Yakın gelecekte faiz artışı olasılığının düşük olduğu anlamına geliyor bu.
Taner BERKSOY
