Euro ciddi bir mesele, yalnızca bir para birimi değil yani. Avrupa’nın onuru gibi bir şey olmuş.
Bu günlerde kimin yerinde olmak istemezsin” diye sorsalar ne dersiniz? Bana kalırsa, Allah kimseyi Yorgo Papandreu’nun durumuna düşürmesin. Sen gel krizin ortasında Yunanistan’a başbakan ol, tarihin en ciddi kararlarından birini vermek üzerine kalsın. Yunanistan’ın önünde iki yol var: Ya euroyu terk edecek ve kendi yoluna gidecek ya da euroyu korumaya kararlı kemer sıkma politikalarına ağırlık verecek. İkincisinde milletine işkence edecek ve oy kaybedecek. Peki ya birinci yolu seçerse? Avrupa’nın onurunu korumazsa, oy mu kazanacak? Pek sanmıyorum. Gelin bakın neden böyle düşünüyorum.
Problemimiz aynı
Müsaadenizle problemin tarifinden başlayalım. Yunanistan’ın ezeli problemi ile Türkiye’ninki aynıdır. Hiç öyle “Onlar tembel, biz çalışkanız” ezberine yatmayın, lafı bir dinleyin bakalım. Aynı imparatorluğun bakiyesi olduğumuzdan mıdır? Yunanistan da Türkiye gibi cari işlemler dengesinde açık veren bir ülkedir. Öyle böyle değil, hep öyledir. Aynı biz yani. Nedir orada problem? Yunanlılar da aynı bizim gibi tasarruflarından daha çok harcama yaparlar. Kazandıklarından daha çoğunu yerler.
AB üyeliği, Yunanistan’ın daha yüksek cari işlemler açıkları verebilmesini kolaylaştırmıştır. Euroya geçiş ise açığı daha da büyütmüştür. 2006 yılında cari işlemler açığının milli gelire oranı yüzde 12’yi böyle aştı. Ben bu rakamlara bakınca, birkaç yıl önce, “Yunanistan sorunu, Avrupa Birliği’nin meselesidir” diye yazdığımı hatırlıyorum. Yunanistan’ın finansman kısıtını gevşeten önce AB üyeliği sonra da 1999’dan itibaren doğrudan euro para birimi oldu. Bunun böyle olmasını ise herhalde beklemek gerekirdi. AB’nin bu tür ülkeler için daha dik duran maliye politikalarını en başından önermeye başlaması gerekirdi.
İki kritik karar
Şimdi geldiğimiz noktada, bir ülke cari işlemler açığı problemini kontrol etmek için ne yapar? Ya milletin harcayabileceği gelirini azaltarak, talebi kısacaksınız ya da ülkenin para birimine hızla değer kaybettirip, yabancı malların fiyatlarını yükselterek, mevcut nominal gelir düzeyini aynı bırakıp talebi kısacaksınız. Bunun ikisini elbette beraber de uygulayabilirsiniz. Ama hep talebi kısacaksınız. Burada Türkiye gibi bir ülkenin tek bir karar vermesi gerekiyor. Hükümet, milletin gelirini kısacak tedbir alıp almamaya karar verecek. Seçimden önce maçı idare etmek için bir dizi şaşırtmacaya başvurmanın manası oydu. Eğer hükümet burada kendi üzerine düşeni yapmamayı tercih ederse, Türkiye olayında fiyat intibakı kurlar vasıtasıyla piyasalar tarafından yapılacak. Hareketin ne kadar yumuşak ya da sert olacağını da hükümetin tedbir seti belirleyecek. Halbuki Yunanistan hükümetinin önünde böyle tek bir karar imkânı yok. Orada piyasalar eliyle kendiliğinden bir fiyat intibakı imkânı yok. Para birimi olarak artık Drahmi değil, euro kullanıyorlar. Yunan hükümeti iki karar vermek zorunda: Bir yandan milletin gelirini ne kadar kısacağına karar verecek. Öte yandan ise euroda kalıp kalmamaya karar verecek. Halbuki hatırlayın, Arjantin borçlarını ödemedi, yabancı paranın kaynağı kurudu, kur intibak etti, sonra yeni bir dünya kuruluverdi. Arjantin krizden en çabuk toparlanan ülkeler arasındaydı.
Milletin gelirini azaltarak talebini kısmak politikacı için zordur. Peki, eurodan çıkmak bir Avrupalı politikacı için zor mudur? Eurobarometer’in Nisan 2011’de açıkladığı ‘Yeni Avrupalılar’ araştırmasına göre zor olabilir. Burada “Avrupalı kimliğini belirleyen en önemli unsur nedir” diye sormuşlar. Ankete katılanların yüzde 36’sı ‘Euro’ demiş. Genelde ‘demokratik değerler’ filan derlerdi. O, bu kez yüzde 32 ile ikinci olmuş. Yunanistan’da “Euro Avrupalı kimliğimizin en önemli unsurudur” diyenlerin oranı yüzde 53. Buyurun bakalım. Aşağı tükürsen sakal, yukarı tükürsen bıyık. Papandreu’nun işi çok zor. Merak edenler için not ederek, bitireyim: Yukarıdaki oran Fransa’da yüzde 59, Almanya’da yüzde 38. Bu euro Avrupa’nın onuru gibi bir şey olmuş. Bu, iyi kötü maçı idare etmek gerekir demektir. İlkeyi unutmayın: İyi kötü oradaki işin idare edilmesi, Türkiye için maçı uzatır.
Güven SAK
