İktidarlar, ellerinde bulundurduğu yetkiyi kimin adına kullanıyor? Millet adına… Peki yaptıkları harcamaları ve alımları kimin için yapıyorlar? Millet için… Peki kimin parasıyla yapıyorlar? Millet’in parasıyla…
Peki durum bu kadar açıkken ve ortada vekâleten verilen bir yetki var iken, elde edilen gelir ve giderin de yönetimi vekâleten yapılırken, Millet yapılan harcamaların hesabını sorabilir mi? Elbette sorar… Zaten Sayıştay raporları da bunun için vardır.
Hani o 2014 bütçesi görülüşürken ‘Rapor veremiyoruz’ diye rapor veren Sayıştay’ın görevi işte tam da budur. Hadi işin bürokrasisinden çıkalım. Bizim adımıza yapılan bir borçlanmada, hesap sorabilme hakkımız var mı? Elbette var. Bunu bireysel olarak bilgi edinme hakkınızı kullanarak yapabilirsiniz. Belki de bir temsil yetkisi alan bir milletvekili sorar.
Geçtiğimiz aylarda bir yazı kaleme almıştım. İran’dan kullanılan doğalgaz ve petrol kullanımını içeren, al ya da öde anlaşması ile ilgili bir iddiayı paylaşmıştım. Şimdi 27 Ağustos 2013 tarihli ‘Çok uluslu para oyunu’ başlıklı yazımın o bölümünü tekrar paylaşıyorum:
“Mini mini bir kuş donmuştu; percereme konmuştu; aldım onu içeriye; başladık dertleşmeye… Kuş bana, 2014 yılı içinde İran ile bitecek petrol/doğalgaz anlaşmasından bahsetti. Hani şu al ya da öde olarak yapılan…
Türkiye’nin 300 milyar dolarlık yükümlülüğü olduğunu söyledi. Dedim ki: O kadar büyük hacim yaratılmış mı? Kuş yanıt verdi: Yaratılmış yaratılmasına da, bir de ödemesi yapılmış olsaydı?
Önce anlayamadım; sonra da anlamak istemedim. Bugüne kadar anlaşma kapsamında ödeme yapılmadığını ve şu an Türkiye’nin böyle bir borcu olduğunu, İranlılar’ın yönetim değişikliğinin ardından bu parayı talep ettiğini belirtti.
Kulaklarıma inanamıyordum. Ben şüpheye düştükçe kuş detay vermeye devam ediyordu. Söylediğine göre bu paranın talep edilmesinin ardından, yarısını mal karşılığı ödemek istediğimizi iletmişiz. Ama İranlı sormuş: 150 milyar dolarlık sizden ne alalım? ‘Altın meselesi bununla ilintili mi’ diye sordum. ‘Duy da inanma’ dedi.
Gerçekten inanmakta zorluk çekiyordum ki, bunu anlayan kuş ayrıntı vermeyi sürdürdü. Bu paranın içinde 3,5 milyar dolar da Türkmenistan’a ait. Türkmenler ısrarla parayı istiyorlar. Ödeme yapılmazsa da, gazı kesme ihtimallerini gündeme getiriyorlar…”
Yazının sonunda şöyle sormuştum: “Bu işin aslını astarını soracak bir muhalefet partisi milletvekili yok mu?” O milletvekili çıktı. CHP Balıkesir Milletvekili Haluk Ahmet Gümüş konuyu gündeme taşıdı.
Gümüş, İran’dan 2003 yılından bu yana ne kadar petrol ve doğalgaz ithalatı yapıldığını, toplamda ne kadar ödeme söz konusu olduğunu, hangi yöntemle ödemenin gerçekleştiğini ve ne kadar borcumuz olduğunu sordu.
Soruya Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız yanıt verdi. Botaş’ın borcu olmadığını ileri sürdükten sonra, borca değil fiyatlandırmaya odaklanarak, bunun bir ticari sır olduğu ve söylenemeyeceğini iletti.
Öncelikle soru birim fiyat değil. Burada sadece alışverişten kaynaklanan ne kadar borcumuz olduğu ve ne kadar ödeme yapıldığı soruluyor. Ama iktidarın Bakanı bunun ticari sır olduğunu söylüyor.
Benim için alınan bir doğalgaz ya da petrole, yine benim kesemden para ödeniyor ve ne kadar borcumun olduğunu öğrenmek ticari sır olarak nitelendiriliyor. Güler misiniz; ağlar mısınız? Öncelikle farkında olmadıkları şey, yönettikleri kurumun bir anonim şirket değil, Türkiye Cumhuriyeti bütçesi olduğudur.
Hal böyle iken borç miktarının bir ticari sır olması mümkün değildir. Mesela ‘Dış siyaset ilişkileri nedeniyle devlet sırrı’ ifadesi kullanılsa, kabul etmesem de anlayabilirdim. Ama ticari sır kavramı kullanılıyor. Peki bu sır, kimin sırrı? Erki elinde bulunduran vekile, yine bir vekil aracılığıyla kaç para borç olduğu soruluyor. Kendi şirketinin ticari hareketleri sorulmuyor ki…
Ama eğer bir soruya böyle yanıt verildiyse, buradan pis kokular geldiği anlamı çıkar. Çok basit değil mi? Şu kadar kullandım, bu kadar borçlandım, şu miktarda ödeme yaptım, borcumuz da bu. Neresi ticari sır bunun? Demek ki aynı şeyi Sayıştay’a da yapıyorlar ki, Sayıştay rapor yazamıyor. Daha açık sorayım borcun sahibi olarak:
Söylesenize kaç para borcum var?
