Bugün 10 Kasım 2016. Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünün 78. yılında büyük önderimizi, silah arkadaşlarını, bu canım vatan için canını vermiş bütün şehitlerimizi ve ebediyete intikal etmiş gazilerimizi rahmet ve minnetle anıyorum.
***
Trump’ın seçilmesiyle birlikte piyasalarda volatilite çok ciddi biçimde yükseldi. Piyasayı yolda giden bir arabaya benzetin. Piyasa bir yolculuk yapar. Bu yolculuğun bazı özellikleri ve kuralları vardır. Bu özelliklerden birincisi; araba hep sabit hızla gidiyor. Yani bir arabaya bindiğinizi ve yol şartları ne olursa olsun hep 60 km hızla gittiğinizi düşünün. Bu arabanın freni yok. Yol şartlarını ise hiç bilmiyorsunuz. Zaman zaman yolda büyük küçük çukurlar oluyor, zaman zaman yokuş aşağı gidiyorsunuz ama araba sürekli yol alıyor. Zaman zaman da yol düzleşiyor. Yani adeta “off road” rallilerinde kullanılan yollara benzeyen bir yoldan bahsediyorum.
Piyasalardaki dalgalanmalar veya teknik deyimle volatilite, bu yolun ilerisinin nasıl olacağı konusunda şoförün (piyasanın) beklentileri ile bu beklentilerden sapmaları arasındaki farktan ortaya çıkar. Son iki gündeki yüksek dalga boylarının temel sebebi; beklentiler ile gerçekleşen arasındaki büyük sapmadır. Araba düz yol beklerken derince bir çukura düştü ve çıktı.
Şu an sizlerin de kafasında olan çok önemli bir soru var. Bu soruyu cevaplamaya çalışacağım. “Eğer Trump kazanırsa bu durum ABD ekonomisi için çok kötü olur” cümlesini söyleyenler ABD’nin Nobel ödüllü ekonomistleriydi (Örnek: Paul Krugman, Joesph Stiglitz). “Eğer Trump kazanırsa borsada ortalama %11 düşüş bekliyoruz” diyen Goldman Sachs isimli dünyanın en büyük yatırım bankalarından biriydi. Dün Dow ve S&P500 endeksi%1.41 ve %1.11 artış yaptı. NE OLDU? Neden (ilk andaki piyasa hareketlerini bir tarafa bırakırsak) tam tersi oldu?
Şu an sebeplere baktığımızda ilk sebep FED’in Aralık ayında faiz artırma olasılığı azaldı şeklinde belirtilebilirdi çünkü dün sabah saatlerinde bu olasılık %42’lere kadar düşmüştü ama öğleden sonra yeniden %70’lerin üzerine çıktı. Ama buna rağmen ABD borsaları yükselişine devam etti ve bugün bizim borsamız da 600 puan yukarıdan açıldı. Yani FED’in faiz artırma olasılığı hala yüksek iken borsalar yükselişe nasıl devam etti?
Yeni bir görüş daha var ki bundan dünkü yazımda sizlere bahsettim. Trump devasa kamu yatırımları projelerine başlayacak. Yolları, köprüleri, hastaneleri, okulları vs.. yenileyecek. Yani ABD’de inşaat sektörü canlanacak. Makro ekonomi derslerinden biliyoruz ki; kamu harcamaları büyümeyi çarpan mekanizması yoluyla artırır. Özetle tek cümleye indirgersek, Trump gevşek maliye politikası ve sıkı para politikası istiyor. Yani faizlerin artırılmasını savunuyor. Faizlerin artış trendine girmesinin belki de iş dünyasını harekete geçirecek faktör olduğunu düşünüyor. Eğer iş dünyası faizlerin ileride artacağını düşünürse, şu an düşük faizden yatırım yapmayı tercih edebilir. Öten yandan seçim belirsizliği bittiği için, iş dünyası kamu harcamalarının artacağını düşünerek, bundan pay almak için yatırımlarını artırmayı düşünebilir. En azından dün piyasaların fiyatladığı temel unsur “büyüme beklentisi” oldu.
Büyüme beklentisinin yarattığı olumlu etki, faizlerin artırılacağı korkusundan daha baskın çıkmış görünüyor. Eğer gerçekten de piyasalar, faizler artsa da, büyümenin geleceğine inanıyorsa, yani “yeniden resesyon” korkusunu üzerinden artmışsa, hem S&P500 hem de Dow Jones endeksinin önümüzdeki dönemde de artışına devam etmesi gerekir. Ama Trump’ın Beyaz Saray’da göreve başlamasına daha çok var. Ocak ayında Beyaz Saray’a taşınacak. Peki piyasalar bu “büyüme” hikayesini o tarihe kadar almaya devam mı edecek? Bu konuda tecrübelerim bunun mümkün olmadığını söylüyor. Çünkü piyasa miyoptur. Yani sadece yakını görür, yakın geleceğe bakar. Yarın bir gün yeniden “faiz artacak ve resesyona gireceğiz” korkusu hakim olabilir ve borsalar düşüşe geçebilir. Bundan sonraki süreçte Trump’ın ekonomik programı ve uygulayacağı politikalara ilişkin olarak yapacağı açıklamalar piyasalar tarafından sürekli olarak kullanılacaktır. Piyasa yarısı dolu olan bardağı nasıl görmek istiyorsa o şekilde görecektir.
Yukarıda sorduğum ana sorulara tekrar dönelim. Goldman Sachs %11 düşüş bekliyordu ve tam tersi oldu. Bunun açıklaması nedir? İster samimi bulun inanın, ister inanmayın ama, piyasaların miyop olduğunu bilen biri olarak, normalde Trump’ın “vergileri indireceğiz, kamu harcamalarını artıracağız” söyleminin piyasaları olumlu etkilemesi gerektiğini düşünüyordum fakat, sadece Goldman Sachs değil, diğer büyük yatırım bankaları ve ABD medyasında birçok uzman aynı görüşü savununca, “piyasa demek ki böyle düşünüyor ve satarlar” diye düşündüm. Çünkü işimizi piyasanın hangi durumlarda ne tür reaksiyon göstereceğini tahmine çalışmaktır. Daha doğrusu, piyasanın nasıl bir hikaye oluşturup peşinden gittiğini anlama çalışmasıdır. Dolayısıyla, bu çok etkili yatırım bankaları ve ABD uzmanlarının da yanıldığını söyleyip nokta koyabilirsiniz. Fakat, o kadar basit değil. Olayların tümünü bir resim olarak ele aldığımda, şarkıcı Adele, Başkan Obama ve hatta Cumhuriyetçilerin bile Trump’a karşıt açıklamalar yapmasına baktığımda, bu yatırım bankaları ve ABD’li uzmanların da Clinton’un ekmeğine yağ sürme amacıyla bir felaket senaryosu çizdiklerini ve keşke kendi görüşlerimi bunlara rağmen paylaşsaydım diye düşünüyorum. Fakat şunu belirteyim ki; dünkü piyasa hareketlerini görünce bunu fark edip o yüzden borsada alım yapılabileceğini belirttim ve doların 3.17 ile 3.22 arasında bir süre dalgalanacağını vurguladım. Şu ana kadar dolar ve borsa hareketleri de bunu teyit etti.
Yukarıdaki sorulardan diğer çok önemli soru; Nobel ödüllü ekonomistlerin kapkara tablo çizmeleri de Trump’a zarar vermek için miydi? Az önce piyasaların miyop olduğunu belirttim. Yani piyasalar kısa vadeli hikaye oluşturup bunun peşinden gider. Ekonomistler ise bunun tam tersidir. Onlar da hipermetroptur. Yani uzağı çok iyi görüp yakını görmezler veya yakını görmek istemezler, ilgilenmezler. Gerçekten de Trump’ın uygulayacağını söylediği politikalar sadece ABD için değil, dünya için yeni krizlerin tohumunu ekeceği gibi, ABD ekonomisini yerle bir edebilir. Ama bunun için zamana ihtiyaç vardır. Atilla Yeşilada özünde bir ekonomisttir ve bu yüzden “Trump kazanırsa Marsa gideceğim” yazısını yazmış olup, görüşleri kendi içinde çok tutarlıdır. Trump politikalarının neden orta ve uzun vadede büyük sorunlara yol açabileceğini Atilla Yeşilada’nın yukarıda linki verdiğim yazısından okuyabilirsiniz. Ama kısaca vurgulamak gerekirse ABD’nin borç /GSYH oranı %130’lara yaklaşmış durumdadır. Trump hem temsilciler Meclisinde hem de senatoda çoğunluğu kazandı. Yani harcama limitlerini kolaylıkla artırarak, ABD’nin bütçe açıklarını kısa sürede devasa boyutlara ulaştırabilir. Kısa vadede büyüme ama orta ve uzun vadede ciddi bir enflasyonist baskı yaratır. Enflasyonist baskı üretecek kamu politikaları, FED’in sürekli faiz artırmak zorunda kalmasına neden olur, dünyada dolar kıtlaşır, 1 yıl içinde dolar/Tl kuru şu an hiç aklınıza gelmeyen seviyelere bile gidebilir. Tehlike budur. İşte bu yüzden ekonomistlerin görüşlerini okuduğunuz zaman sadece uzun vade için olduğunu her zaman akılda tutmak gerekiyor. Yatırımcılara sıra geldiğinde ise, yatırımcılar ve özellikle de küçük yatırımcılar piyasalardan daha fazla miyopturlar. Piyasaların miyopluk derecesi 3-4 ise yatırımcıların gözlükleri en az 6-7 derecedir. Bu yüzden yatırımcılar ekonomistler hakkında ciddi bir önyargıya ve eleştiriye sahiptirler.
Sonuç olarak, dev yatırım bankaları ve ABD’nin önemli piyasa uzmanlarının kötü niyetli olarak, sadece Trump’a zarar vermek adına önceki açıklamalarını yaptığını düşünürsek, piyasalardaki fiyatlamalar bu aşamada doğrudur. Ne kadar süreceğine ise yine piyasalar karar verecektir. Bu noktada teknik analiz ileriye dönük ipuçları verecektir. Şu an piyasalar, ABD’nin büyüme hikayesine ağırlık vermiş durumda olup, FED’in yapacağı bir açıklamayla bu ağırlığı, faizlerin artırılacağı üzerine kaydırıp, ciddi satışlar da yapabilirler.
Bu yazımda, dünden bu yana çelişkili görünen piyasa gelişmelerini yatırımcının kafasında netleştirmeye çalıştım. Daha doğrusu, son gelişmelere ilişkin olarak kendi kafamdaki cevapları vermeye çalıştım. Şu an için daha iyi bir açıklama bulana kadar, dünden bu yana olan çelişkili gelişmelerin kafamdaki açıklaması budur.
Yaklaşık 1 saat içinde dolar, borsa ve altın konusundaki görüşlerimi ayrı bir yazıda yazacağım. Yukarıda anlattığım çerçevede borsa, dolar ve altın konusundaki görüşlerim düne göre değişiklik arz ediyor. Saat 11:30-12.00 arasında yazmış olurum. Sağlıcakla kalınız…
Beynine sağlık üstad..:)
Tşkr ederim…
Hocam, bence trump ile devlet kamu yönetimi ileride örtülü bir savaşın içinde olacaklardır.Radikal yöneticilerden kamu yönetimi bazı şeyleri gizliyor veya farklı sunabiliyorlar.Ülkemizde yaşandığı gibi, olur olmaz akıllı gibi görünen akıl vermelerle cumhurbaşkanının bile nasıl hatalara düştüğünü gördük.Aslında Türkiyede yaşananlar bize amerikada yaşanacaklara çok büyük bir ışık tutuyor.1-2 konuda çok iyi olsa bile bir çok kunuda amerika 4 yıl sonunda ne oluyoruz durumunda kalacaktır.Trump tarzı adamlar düşündüğünü hemen söylemesi açısından piyasaları beşik gibi sallayacaktır.Belki bir çok kritere göre uygun yorum yapmasamda Kendi cumhurbaşkanımızdan dolayı trump ın nelere sebep olabileceğini görebiliyorum.Belki halkı birlik ve bütünlükte toparlayacak ama bir çok ekonomik konuda her şey belirsiz kalacak.