Biliyorum, benim enflasyon muhabbeti uzadı. Ayrıca yeni veriler geldi. Mayıs’ta hem sanayi üretimi hem ödemeler dengesi ilginç çıktı. Daha önemlisi, futbol dünyası kelimenin tam anlamı ile bir deprem yaşadı.
Futbolda şike ilk bakışta polisiye bir olaydır. Ekonomi ile ilişkisiz durur. Emniyet güçleri şike yapanları ve delilleri yargı önüne çıkartır. Suçun kanıtlanması halinde suçlu kanunun öngördüğü cezayı alır.
Soru: Takımlar arası rekabetin futbol sahası dışında yürütülmesi neden suçtur? Örneğin teşvik primini her takım verebileceğine göre, sorun yaratmaması gerekir. Ona rağmen yeni kanun sert yasaklar getirmiştir.
İktisadi kavramlar bu noktada devreye girer. Biri “şeffaflıktır.” Örneğin teşvik priminden piyasanın haberdar olması gerekir. Yoksa “haksız rekabet” oluşur. Bu da maçlara ilgiyi azaltır. Uzun dönemde sektör gelirlerini olumsuz etkiler. Neyse, uzatmayalım.
Neden İstanbul?
Son dönemin “ekonomi ısınıyor mu?” tartışmasını çok yararlı buluyorum. Enflasyonla ilgili daha önce gözden kaçan çok sayıda nüansın anlaşılmasını sağladı. Önemli ölçme sorunlarını kamuoyunun gündemine taşıdı. Hatta iktisatçıların bile konuyu daha iyi görmelerine neden oldu.
Amacımızı hatırlayalım. Fiyat artışlarından maliyet etkisini temizlemeye çalışıyoruz. Uzun süre kira artışı kullandık. Son olarak İstanbul’da erkek ve kadın berber fiyatlarını örnek verdik.
Berber fiyatları yazım üzerine Turkey Data Monitor’den Murat Üçer üşenmemiş, verileri indirip grafiğe dökmüş. Ancak İstanbul yerine Türkiye geneline bakmış. Son aylarda berber fiyatları artış hızında yükselme eğilimi çıkıyor. Beni uyardı.
Enflasyon ve kiraları Türkiye genelinde izlerken berber fiyatları için neden sadece İstanbul’u alıyorum? Ona da Türkiye genelinde bakmak gerekmez mi? Meşru sorudur. Ayrıntıda gizlenen şeytanı açığa çıkartma fırsatıdır.
Cevap “yapısal değişim” kavramında yatıyor. Kadınların berbere gitmesini önemli bir ekonomik gelişmişlik göstergesi sayabiliriz. Anadolu’nun pek çok yerinde yeni bir olaydır. Dolayısı ile yapısal nedenlerle nispi fiyatının yükselmesi söz konusudur. İstanbul farklıdır.
Bölgesel dinamikler
Yeni bir grafik hazırladım. Bu kez yüzde değişim yerine doğrudan TÜİK’in saptadığı kadın berberi fiyatlarını TL olarak aldım. İstanbul fiyatlarına (üstteki çizgi) Türkiye ortalamasını (çubuk) ve Kars, Ardahan, Ağrı bölgesi fiyatlarını (alt çizgi) ekledim. Bekleneceği gibi, kadın berberleri İstanbul’da Türkiye ortalamasından daha pahalı. Kars, Ardahan, Ağrı bölgesinde ise genellikle ortalamanın altında seyrediyor. Bazı dönemlerde ortalamayı yakalıyor.
Bazen İstanbul’da fiyatlar düşerken Kars bölgesinde artıyor: örneğin 2006 sonu ve 2007 başı gibi. Bazen tersine, İstanbul’da fiyat artışı Kars bölgesinde fiyat düşüşüne denk geliyor: örneğin 2005 ortası-2006 sonu arası. Diğerlerini grafikten izleyebilirsiniz.
Yukarıda da söyledim. Bu tartışmanın enflasyon ölçerken karşı karşıya olduğumuz nesnel sorunların daha iyi anlaşılmasına katkı yaptığını düşünüyorum. Sanırım yeterince enflasyon konuştuk, başka konulara geçme zamanı geldi.
