Borsada Önemli Dersler ve Günün Özeti

Pazar günü eğitici bülten ve dün de periscope’dan piyasalarda olası hareketlere ilişkin görüşlerimi sizlere aktarmıştım. Bunu yaparken de geçmişte yaşanan darbe ve darbe girişimlerinde piyasaların verdiği reaksiyonları baz alarak, ayrıca yaklaşık 25 yıllık piyasa tecrübemi de katarak öngörülerde bulunmaya çalıştım. Takdir ederseniz ki, bu tür zamanlar ciddi volatilite ve belirsizlik zamanlarıdır. Normalde piyasalara ilişkin hiç bir görüş vermeyebilirdim. Ama yıllardır beni takip eden okuyucularıma karşı sorumluluğum gereği, insanlarımızın yılarca alın teri dökerek elde ettikleri birikimleri nasıl heba ettiklerini ve bunun ardındaki psikolojik faktörleri yıllarca yaşadım ve araştırdım. Her gün, her saat her saniye hareket eden fiyat hareketlerini yakalamaya çalışmak boşuna bir eylemdir. İnsan beyninin bu tür zamanlarda doğru kararlar üretmesinin imkansız olduğunu bilim adamları yıllardır yaptıkları çalışmalarda ispatlamışlardır. Her zaman şu sözü söylerim; “Allah’ın insana verdiği en büyük nimetlerden biri satın aldığı evin fiyatını her gün, her saat ya da her dakika görmüyor olmasıdır”. Arsa alan birinin içi rahattır çünkü o kişi kafadan en az 3-5 yıl beklemeyi göze alır ve arsa fiyatlarını her gün izlemediği için, duygusal durum oluşmaz, kendini mutsuz hissetmez, hatta elinde bir varlığı olduğu için de mutludur.  Ama borsa öyle değil. Aşağıdaki grafiğe bakın.

Bu grafikte daire içindeki büyük düşüş, (bir günde %14.35 düşüş) 2003 yılı 2 Mart tezkere krizinin ertesinde 3 Mart gününü gösteriyor. Irak’a ABD askerlerinin geçişi iznini veren tezkere Meclisten geçmemiş ve ertesi gün borsa çakılmıştı.  Eğer o gün insanlara “panik yapmayın” deseydim, açılışta satmadıkları için veryansın edeceklerdi. Borsa 11.500 seviyesinden yaklaşık 10.o00 seviyesine kadar düşmüştü. İzleyen 6 günde ise yeniden 11 bin seviyesine kadar yükselmişti. Ne gariptir ki, 10 bine yaklaşan borsada o gün satanların çoğu, 3 gün arka arkaya yükselince yeniden almışlardı. Hatta o gün 11.500’den başlayan düşüşün erken saatlerinde satanlar asla 10 binden alım düşünmemişlerdi. Çünkü beynimiz böyle yapılandırılmış durumda.  Fakat grafiğe bakmaya devam edelim. Varsayalım ki; borsanın 3 Mart tarihindeki sert düşüşünde yatırımcı satmadı ve endeks yeniden 11.000 seviyesine gelince “nasıl olsa artık yukarı döndük diye satmadı” ve iyi ki panik yapmamışım”  Ama sonraki günlerde endeks 9000’e kadar düşerken de satmadı. Çünkü insanoğlu’nun beyni asla zararı kabullenmez ve aldığı fiyata gelene kadar satmaz. Aldığı fiyatın üzerine çıksa da satmaz çünkü, artık yukarı hareket vardır ve güven oluşmuştur. Ama sürekli huzursuzdur!!! Çünkü nerede satacağını bilemez. “Sattığımda ya yukarı gitmeye devam ederse” diye korkar, ya da aşağı giderken yatırımcı psikolojisi eğitimlerinde çok ayrıntılı anlattığım beynin amigdala bölgesi devreye girince kendi akli kontrolü dışında satar ve amigdalanın devreye girdiği yer dibe yakın yerlerdir.

Neyse… konuyu dağıtmayayım… Endeks 9 bine düştüğünde bile satmayan varsa, ya seans izlemiyordu ve “battı balık yan gider” diye düşünür, ya da aldığı hissenin gerçek değerini bilen bir yatırımcıdır ve beklemeyi bilir. Ama sürekli seans izleyip de 9000 seviyesine kadar düşüş olurken satmayan yatırımcı olacağını zannetmiyorum… Şimdi gelelim arsa meselesine… Az önce ne söyledik… Arsa alan biri fiyatları her gün görmediği için ne satar ne de alır ve en kısa vadesi 3 yıldır. Borsadaki bir yatırımcıyı düşünün… Endeks 11.500’den düşmeye başladığı sırada uyutulmuş olsun ve Mayıs ayı başında uyandırılsın. Kârda olan odur. Çünkü piyasayı izlemediği için ne sinir sistemi ve sağlığı bozulmuştur ne de servetini kaybetmiştir.  Eğer bu yatırımcıyı 1 yıllığına uyutsaydınız, aşağıdaki durum olacaktı… Yani Mart 2004’de endeks 18500 civarına gelmiş ve kendisi de yaklaşık %70 civarında kazançlı olacaktı…

Tabi ki her zaman böyle olmaz ama ekonomi büyüyorsa, borsa her zaman uzun vadede kazandırır (doğru kağıdı seçmek şartıyla.. hiç bir  kağıdı tanımıyor ve bir şey bilmiyorsanız endeks fonu alın).

Bugün borsa yüzde 7.04 düştü. Yine çok fazla mail gelmiş. Bu sabahtan itibaren akşama kadar piyasaları izleyemedim ve sadece cep telefonumdan endeksi izliyordum. Satışların en çok yoğunlaştığı ve yaklaşık 5 adet stres dolu mail alınca amigdalanın devreye girdiği yer olduğunu düşünüp, twitter’dan mesajlar gönderdim. Aslında bu tür satışın yoğun olduğu zamanlarda, en büyük sorun, sattıktan sonra nerede yerine konulacağının bilinmemesidir. Beynin illaki yükselişin başladığına ikna olmak ister ve bunun olması için de ralli tipi bir hareketin başlaması gerekir.

Böyle zamanlarda birçok belirsizlik fiyatlanır. Bu sabah JP Morgan büyümeye vurgu yaptı ve büyümenin düşmesinden endişe ettiklerini söyledi. Az önce Moodys Türkiye’nin notunu çöpe çevirebileceğinden bahsetti (Bu haber henüz fiyatların içinde yok, daha doğrusu not düşürülebileceği beklentisi fiyatlarda kısmen var ama ÇÖP lafı fiyatlarda yoktu ve bu haber dolar/TL kuruna şu an yansıyor ve Dolar şu an 2.98 civarında bulunuyor).

Moodys’in açıklaması şöyle;

Moody’s Türkiye için 2016 büyüme tahminini yüzde 3’e indirirken, cari işlem açığının GSYİH’nin yaklaşık yüzde 3.4’ü olarak kalacağını öngördü. Darbenin başarısızlığına rağmen Moody’s, krediyle ilişkili risklerin yüksek olmasıyla, darbenin oluşumunun daha geniş politik zorlukları yansıttğını belirtti. (Kaynak: http://www.bloomberght.com/haberler/haber/1896936-moodys-turkiyenin-notu-cope-dusurulebilir )

Bu açıklamada büyüme tahmini %3’e indirilmiş ama Cari açık /GSYH oranı %3.4 olarak bırakılmış. Eğer gerçekten Moodys Türk tahvillerini çöpe çevirecek olursa bunun ekonomik sebeplerden ziyade siyasi bir karar olduğunu düşüneceğim. Büyümeyi hafifçe %3’e düşürüp, ardından cari açık beklentisini aynen olduğu gibi bırakacaksınız ve üstelik kamu borcu / GSYH oranının %34 gibi inanılmaz düşük bir rakam olduğunu dikkate almayacaksınız. Şu an Almanya hariç bütün gelişmiş ülkelerin kamu borcu/GSYH oranı %100’lerin üzerindeyken, İtalya’nın borçlarını ödemesi imkansız olmasına rağmen onların notları aynen kalacak ama Türkiye çöp olacak. Bu durum sadece dış güçlerin Türkiye üzerinde oyun oynadığı tezini destekler. Bu yüzden tahminimce ABD ile olan ilişkilerde şu an sertleşme görülmesi nedeniyle bu bir koz olarak kullanılacak. Olayın siyasi boyutları çok geniş olarak siyasi uzmanlar tarafından değerlendiriliyor. Bu konuları oralardan takip edebilirsiniz… (Örnek: http://sosyal.hurriyet.com.tr/yazar/tolga-tanis_322/washingtonla-gulen-krizi-simdi-basliyor_40150223  VEYA      http://www.sozcu.com.tr/2016/yazarlar/zeynep-gurcanli/abd-ile-yeni-krizler-kapida-1319291/  )

İşin ekonomik yanı ve dengeleri ortadan kalkıp, siyasi şantaj ve kozlar devreye girdiği zaman, volatilite yüksek kalmaya devam eder. Moodys haberi gözü ABD-Türkiye ilişkilerine çevirecektir. İşte bu tür zamanlarda özellikle ekonomiyi ve ülkeyi yönetenlerin ABD ilişkilerini gizli sürdürmesi  ülke yararınadır. Aksi halde kamuoyunun gözü önündeki her tartışma ve sertleşme ya da bu konulardaki her açıklama ve haber piyasalarda çok sert hareketler yaratmaya ve sadece borsaya değil, ekonomiye ve insanlarımıza zarar vermeye başlar.

Volatilite demek, belirsizlik demektir. Belirsizlik demek ise HARCAMAMAK (GSYH’nın %65-70’i) ve YATIRIM YAPMAMAK (GSYH’nın %15-20’si) demektir. Bu yüzden ülkeyi yönetenlerin belirsizliği en az düzeye indirecek şekilde adım atmaları gerekir. Yani sadece parasal önlemler ve likdite sağlamak yetersiz olur. Eğer bu hain darbe girişiminden sonra ekonominin ciddi bir zarar görmesi istenmiyorsa, acilen GÜVEN ortamının sağlanması gerekiyor. Burada da ABD ile ilişkiler özel önem taşıyor.

Borsada teknik olarak bu tür zamanlarda çok şey söylenemez… Bir bakarsınız ABD’den bir anda olumlu açıklamalar gelir,  anlaşılamayan ve yukarıdaki yazarların bahsettiği başlıkların en az bir kaçında anlaşma sağlanır, bu sefer borsanın uçtuğunu ve ekonominin yeniden canlanmaya başladığını görürsünüz.

Borsanın dünkü 60 dakikalık grafiği aşağıdadır…

Sadece teknik analiz kurallarına bakarak yorum yapacak olursak. Yani ülkede ne olduğundan hiç haberimiz olmasa ve sadece grafikteki hareketleri değerlendirecek olursak, endeksin en önemli direnci 79.250 civarındadır. Düşüş hacimli olmuştur. Yani deprem etkisi vardır ve bunu artçıları gelecektir. Bugünkü, twitlerimde de söylediğim üzere, tepki bekleyenler hemen bir tepki beklemesinler. Gerçi seans sonuna doğru alımlar geldi ama bunlar gerçek anlamda dönüş tepkisi değildi ve cılız kaldı. 2-3 hafta içinde endeksin yeniden 80 binli seviyelerin üzerine gelmesini bekleyebiliriz. Şu an yapılacak en en sağlıklı tahmin grafik üzerinde gösterdiğim yatay kanal içinde yüksek volatilite ve dalgalanma olmasıdır. Bugüne kadar borsamızı ABD’deki faiz artışları, FED’in bastığı para ve dış piyasalardaki hareketler yönetiyordu. Fakat artık en nemli etkenlerden biri ABD ilişkileri olacaktır ve maalesef borsanın %60-65’in sahip olan yabancı yatırımcıların gözü bu konuda olacaktır. İşte bu yüzden görüşmelerin gizlilik içinde yürütülmesinin ekonomimiz ve finansal sistemimiz açısından daha sağlıklı olacağını söylüyorum. Yukarıdaki grafiğin teknik analizine göre, kısa vadeli alım satım yapanlar bence 1-2 haftalık süreç için, 78.000-79.000 aralığını satış seviyesi yapıp,  75 bin altına düşüş olduğunda veya bu seviyelerde 60 dakikalık bazda lot sayısı 40 milyon veya bunun altına düştüğünde alım düşünebilirler. Ama orta ve uzun vadeli yatırımcılar, en az 2-3 hafta beklemeyi göze alabilirler…

Son sözüm şudur.. arsa gibi düşünürseniz izlemeyin gitsin… ama illaki izleyecekseniz borsa ile kapışmayın. Nerede satacağınıza veya alacağınıza önceden karar verin, bunu da piyasalar kapalıyken yapın. Dış siyaset borsa ve dolar için belirleyici olacaktır. Oradaki gelişmelerin nasıl olacağını bilmediğimden ve konunun uzmanı olmadığımdan dolayı, o konuda tahmin yapamıyorum. Habere duyarlı ama çok sert yukarı hareketlerin ve olumsuz gelişmeler olduğunda da sert satışların olabileceği 1 haftaya hazırlıklı olmak gerekir. Ama 2 hafta sonra taşlar yerine oturmuş olacaktır.

Hayırlı geceler….