Mahfi Eğilmez’in bugünkü yazısı
Finansal spekülasyon; yüksek risk taşıyan alanlarda risk üstlenerek, fiyat hareketleri ve beklentilerden yararlanmak suretiyle kazanç elde etmeye çalışmak olarak tanımlanabilir. Fiyatı çok düşmüş olan bir hisse senedinin ileride fiyatının artacağını düşünerek satın alınması ya da tam tersine fiyatı çok yükselmiş olan bir hisse senedinin fiyatının ileride düşeceğini düşünerek satılması finansal spekülasyon için örnek oluşturur. Spekülasyon, çoğu kez piyasalara çeşitli yollarla yön vererek haksız kazanç sağlamaya yönelik olan manipülasyonla karıştırılır. Oysa spekülasyon sanıldığı gibi kötü bir şey değildir. Tam tersine aşırılıkları zamanında törpüleyerek krize dönüşmesini önlediği için bir çeşit otomatik stabilizatör görevi görür.
Döviz piyasasında yapılan spekülasyon da finansal spekülasyonun bir çeşididir. Yabancı bir yatırımcı parasını Türkiye’ye getirir, TL’ye çevirir ve örneğin yüzde 16 faizle mevduat hesabı açarsa yüksek risk karşılığında yüksek getiriyi tercih ederek spekülatif bir işlem yapmış olur. Burada yabancı yatırımcının beklentisi TL’de yaşanacak dış değer kaybının elde edeceği faizden düşük kalacağı beklentisidir. Yabancı yatırımcı parasını buraya yatırarak kur riskini üstlenme karşılığında faiz getirisinden yararlanmayı hedeflemiştir.
Bunu bir örnekle açıklayalım. Diyelim ki Amerikalı bir yatırımcı 100.000 Dolarını Türkiye’ye getirmiş, 4.50 kur ile TL’ye çevirmiş, eline geçen 450.000 TL’yi yüzde 16 brüt faizle (gelir vergisi stopajı sonrası net faizin oranı aylık yaklaşık yüzde 1,1 oluyor) 30 gün vadeli mevduat hesabına yatırmış olsun. 30 gün sonunda bu yatırımcı (450.000 x 1,01 =) 454.500 TL getiri elde eder. Eğer kurda bir değişiklik olmamışsa bu yatırımcı bu parayı Dolara çevirdiğinde eline (454.500 / 4,50 =) 101.000 Dolar geçer. Bu durumda bu yatırımcı üstlendiği Türkiye riskine (kur riski) karşılık 1.000 Dolar ya da bir başka açıdan bakarsak (bileşik faiz hesabıyla) yıllık yüzde 13 Dolar faizi elde etmiş olur. Oysa Amerikalı yatırımcı bu parayı kendi ülkesinde bankaya yatırsaydı, ABD’de banka faizlerinin aylık net yüzde 0,16 olduğu dikkate alındığında, elde edeceği net getiri en fazla (100.000 x 1,0016) 160 Dolar olacaktı.
Ne var ki spekülasyon her zaman beklenen sonucu vermeyebilir. Yukarıdaki örneğimizde 30 günün sonunda USD/TL kurunun 4,55’e çıktığını düşünelim. Bu yatırımcı bu durumda elde ettiği 454.500 TL’yi Dolara çevirdiğinde eline (454.500 / 4,55 =) 99.890 Dolar geçecek demektir. Yani bu yatırımcı 100.000 Dolarını getirip bir ay süreyle vadeli TL hesapta tutması karşılığında elde ettiği yüksek faize karşılık zarar etmiş olmaktadır.
