Dünyada ekonomik dengeler yeniden şekillenirken, rekabet de aynı oranda kızışıyor. Suriye’den kritik hale gelen ve şimdilik Ukrayna’da ikinci bölümünü izlediğimiz, acı dolu ama taşları yerinden oynatan gelişmeler ise satranç tahtası misali gözümüzün önünde duruyor.
Son hamle ABD ve AB, Rusya’ya karşı yaptırımlarını artırma kararı aldı. Bunun üzerine Rusya da finansal yaptırımlara karşı, dolar ve avro yerine yerel para birimlerine yönelmeyi tartışıyor.
Öncelikle gerçekleşirse son derece önemli bir karar olduğunun altını çizeyim. Bilhassa ikili ticarette olumlu yansımaları da olacaktır. Nitekim bu eğilim Türkiye’de de karşılığını buldu ve değerlendirmeler bu yönde yapıldı.
Bilhassa SETA Ekonomi Direktörü Erdal Tanas Karagöl’ün yorumu… Bunun ticari açıdan katkı yapacağına yönelik analizini mercek altına almak gerekiyor. Şüphesiz böyle bir yapılanma ekstra bir hacim ve avantaj sağlayacaktır. Ama olaya eksik bakar ve meseleye ‘müjdeler var yurdumun, toprağına taşına’ diye yaklaşırsanız yanlış olur.
Meselenin birkaç boyutu var. Bunlardan birincisi değerlendirmeler Rus bankalarının Hong Kong, Şangay gibi alternatifler yerine Türkiye’ye yöneleceği tespiti… Elbette bazı girişimler olacaktır; ama bunun üzerinden umut tacirliği yapmak yakışık almıyor.
Çünkü bir ülkenin finansal üs olması, İstanbul Finans Merkezi diye yola çıkarak gerçekleşmiyor. Yani el parası ile düğün bayram olmaz. O ülkenin de kendi ekonomisi içerisinde bir gücü, hacmi, şeffaf bir yapısı, gerçek bir hukuk sistemi gibi vasıfları üzerinde toplaması gerekiyor.
Yani jeopolitik konumunuz ve konjonktürel özellikleriniz tek başına yetmez. Hele ki ekonomi bizdeki gibi ‘kafana göre takıl tarikatı’ misali yönetiliyorsa… Sadece bugünkü iktisadi gerçekler ışığında Merkez Bankası ve Başbakan kavgası bile yeterli bir gösterge. İkisi de milli bir performans sergilemezken, nasıl kavga ediyorlar; nasıl tartışıyorlar bu da başka bir bilmece.
Gelelim işin ikinci boyutuna; yani enerji ve turizm başta olmak üzere ikili ticarete… Doğalgaz başta olmak üzere enerji ithalatımızda en önemli merkezlerden biri olan Rusya ile ruble üzerinden alışveriş yaparsak fiyat mı değişecek, borç miktarı mı?
Ruble ile dolar arasında, TL bazında kur farkı olması bizim hayatımızda neyi değiştirecek? Ruble mi basacağız? Basmayacağımıza göre ne borcumuz, ne de alım birim fiyatımızda değer bazında bir farklılık olmayacaktır. Resmi tersten görelim… Rus turistlere uygulanan fiyat değişecek mi ya da domatesi daha mı ucuza vereceğiz?
Dolardan kurtulduk diyelim… Bu toplamda 600 milyar dolara varan borcumuzu ödemeyeceğimiz anlamına gelmiyor ki… Ara malı ve hammadde ithalatımızdaki durumumuz ortada… Ne yapacağız? Ruble mi teklif edeceğiz? Kabul etseler bile, bizim için ne değişir? Cebimizde ruble mi var?
Tekrar altını çiziyorum. Dünyanın dolar ekseninden kurtulup, farklı para birimlerinin de ağırlık kazanması başka bir şey, gırtlağına kadar dolar borcuna batmış, üretimini dolar bazlı ithalata bağlamış, her şeyden önce bağımsızlığını kaybetmiş bir ekonomide sorunların çaresi başka… Yani çözüm ya da mucize (!) tek başına bu değil.
Ayrıca ekonomik bağımsızlığınız yoksa, yani masaya ortak olarak oturamıyorsanız gerisi ayrıntıdır. Diyelim ki Rusya çok iyi niyetli çıktı ve girdilerimizi oradan almaya başladık. Dış politikadaki bu performansla Rusya ile ortak olabilir misiniz?
Sorunlar ağırlaştıkça nasıl bu ülkede petrol bulunuyorsa, ekonomi açmaza girdikçe de ve birilerinin kazançları kesilmesi tehlikesi ile karşı karşıya kalınca da, ahali uyanmadan böyle şişeden cin çıkarmalar olur. Fantaziden öteye de gitmez.
Neden? Bir kez daha tekrarlayalım: Ekonominin siyaseti olmaz; politikası olur. O politikayı da sağa sola yamanarak değil, bağımsızlığı ve buna paralel işbirliğini esas olarak yönetebilirsiniz.
Bir kapıdan kaçıp, başka bir kapıya yancı olmayı, mandacı olmayı bırakın. İşbirliği yapmakla, ortak olmakla, mandacı olmayı karıştırmayın. Bu kafa bizi felakete sürüklüyor. Çünkü yaptığınız iş, içeridekileri aldatmaya yeter de dışarıdaki kurtları kandırmaz. Olsa olsa ‘şark kurnazı’ damgası yersiniz.
