Faiz, bir kişi ya da kurumun tasarruf ettiği fonları, ihtiyacı olanlara belirli bir süre için ödünç vermesi karşılığında aldığı bedeldir. Bu ödünç verme eylemi bankalara tasarruf mevduatı yatırmak biçiminde olabileceği gibi, kurumların çıkardığı tahvil ve bonoları satın almak suretiyle de olabilir.
Bankaların bir yıllık mevduata verdiği yüzde 10 dolayındaki faiz nominal (görünürdeki, üstünde yazılı olan) faizdir. Nominal faizden Türkiye’de yüzde 15 gelir vergisi kesintisi (stopaj) yapılır. Bu durumda kişinin eline geçecek faiz yüzde 8,5’e iner. Buna da net nominal faiz denir. Yani yılbaşında bankaya 100 TL yatıran bir kişi yılsonunda parasını 108,5 TL olarak geri alacak demektir.
Reel faiz, nominal faizden enflasyonun arındırılmasıyla bulunan faizdir. Şöyle bir formülle hesaplanır: Reel faiz = (1 + nominal faiz) / (1 + beklenen enflasyon) – 1. Buradan çıkan sonucu 100 ile çarparsak reel faizi yüzde cinsinden görmüş oluruz. Yukarıdaki örnekten gidersek, o yıl gerçekleşen enflasyon yüzde 7 ise, bu kişinin elde ettiği reel faiz yüzde 1,4 dolayında çıkacak demektir. Beklenen enflasyonun gerçekleşme sonucuna göre bu faiz sıfırdan büyük çıkabileceği gibi sıfır ya da sıfırdan küçük de çıkabilir.
Aşağıdaki tablo, 100 TL’sini bir yıl vadeyle ve yüzde 10 nominal faiz üzerinden bankaya yatıran bir Türk ile 55,6 dolarını getirip 1,8 TL’lik kurdan bozdurup elde ettiği 100 TL’yi aynı faizle bankaya yatıran Amerikalının durumunu karşılaştırmalı olarak ortaya koymayı amaçlıyor (Varsayım: TL’nin değerinde, yani USD kurunda bir yıl boyunca değişiklik olmamıştır.)
|
Türk (TL)
|
Amerikalı (USD)
|
|
|
Yılbaşı ve yılsonu dolar kuru
|
1 USD = 1,8 TL
|
1 USD = 1,8 TL
|
|
Söz konusu tutar
|
100 TL
|
55,6 USD
|
|
Mevduat olarak yatırılan
|
100 TL
|
100 TL
|
|
Nominal faiz
|
% 10
|
% 10
|
|
Nominal faiz geliri
|
10 TL
|
10 TL
|
|
Nominal faizden GV stopajı
|
% 15
|
% 15
|
|
Net nominal faiz geliri
|
8,5 TL
|
4,7 USD
|
|
Toplam getiri
|
108,5 TL
|
60,3 USD
|
|
İlgili ülkedeki enflasyon
|
% 7
|
% 2
|
|
Reel faiz
|
% 1,4
|
% 2,6
|
Türk de Amerikalı da bir yılın sonunda 10 TL faiz elde etmiş olacak. Bu faiz gelirinden yüzde 15 gelir vergisi kesilecek ve her ikisinin de eline 8,5 TL faiz geliri geçecek. Her ikisinin de o aşamada parasını çektiğini düşünelim. İkisinin de elinde toplam 108,5 TL olacak demektir. Amerikalının aynı gün parasını 1,8 TL’lik kurdan dolara çevirdiğini ve eline geçen 60,3 dolarla ülkesine döndüğünü düşünelim. Türkiye’de enflasyon yüzde 7 olduğu için Türk’ün bu işlemden elde ettiği reel faiz yüzde 1,4’te kalmıştır. ABD’de enflasyon yüzde 2 olduğu için Amerikalının elde ettiği reel faiz ise yüzde 2,7 olarak gerçekleşmiştir. ABD’de faizler yüzde 1 – 2 dolayında olduğundan Amerikalı, kendi ülkesinde parasını bankaya yatırsa muhtemelen negatif reel faiz elde etmiş ya da en iyi olasılıkla parasının satın alma gücünü korumuş olacaktı.
Yazının devamı için TIKLAYINIZ.
