Önceki gece Dolar’da 4.80 Seviyesi Görülürken, MB’nın ve Sizlerin Sinir Uçları başlıklı bir yazı yazmıştım. Yazının sonlarına yaklaştığımda dolar bir anda 4.65 seviyelerinden 4.80 seviyelerine fırlamıştı. Makul açıklama şöyle; Amerikan piyasaları kapanıp, Asya cephesinde işlemler başladığında “TL çok düştü buradan döner diye 4.50’lerden pozisyon açan Asya’lılar stop-loss (zararı kes) yapmak zorunda kalmışlar ve dolar fırlamış. Sabahleyin de Avrupa açıldığında bu sefer Avrupalılar geceki sert yükselişi görünce onlar da zarar kesmeye kalktığında dolar 4.90’lara dayanmış ve herkesin gözü Merkez Bankası’na çevrilmişti. Dün geceki yazımda bugün için MB’nın işinin zor olduğunu belirtmiştim. Aslında doları stabilize edecek (en azından kısa vadede artışı durduracak) ilaç faiz artırımıydı ve sonunda bu yapıldı. MB borç verme faiz oranını %13.50’den %16.50’ye yükseltti. Dolar 4.85 seviyelerinden sert bir şekilde 4.65’lere düştü sonra da 4.54 seviyesine kadar indi. Bu yazıyı yazdığım sırada 4.56’dan işlem görüyor.
Şu an çok önemli sorular şunlardır; “Bu faiz artışı yeterli mi?”, “Dolar yeniden yükselişe geçer mi?” Şu an için MB’nın bu adımının doları istikrara kavuşturmak açısından yeterli olacağını, ama dolarda yeni yukarı hareketler olacağını, fakat en azından önümüzdeki 1-2 hafta içinde 4.90 seviyesini artık geçemeyeceğini düşünüyorum. 4.47 ile 4.71 aralığında dalgalanması beklenebilir. Şimdilik dolar ile ilgili olarak söyleyeceklerim bunlardır. Dilerim önceki geceki yazımı okuyanlar dün sabah dolara saldırmamışlardır. Geçmiş, faiz artışlarının tümüne baktığımızda haftalık bazda, dolar %8′ prim yaptığında faiz artışları gelmişti ve bu sefer biraz gecikmeyle geldi. “Sinir uçları” olarak tanımladığım yere çok yaklaşmış olduğumuz için, önceki geceki yazımda doların peşinden gidecek olanları uyarmak istemiştim. Nitekim MB’nın toplantı yapacağı haberi 15 kuruşluk düşüş yarattıktan sonra, 300 baz puanlık faiz artırım haberi dolar 4.55’lere çekti. Görülen en yüksek fiyat 4.92 olduğuna göre 38 kuruşluk düşüş gerçekleşti. Yüksek seviyelerden (4.80’in üzerinden) alanlar, eğer stop (zararı kes) seviyesi belirlememişlerse, şimdi o seviyelere gelse de satsam diyorlar. Ama 1 haftalık süreç içinde yeni ve çok beklenmedik olumsuz bir gelişme olmazsa, sayın Cumhurbaşkanı faiz artırımını hedef alan bir açıklama yapmazsa, hazır FED tutanakları da “faiz artırmakta acele etmeyeceğiz” mesajı vermişken o seviyeleri kısa vadede görme olasılığımız zayıf.
***
Borsa Yatırımcısı Ne Yapmalı?
Dolar rekorlar kırarken, dikkat çeken en önemli unsur, borsanın en azından endeks bazında buna çok fazla reaksiyon vermemesi ve 100 bin seviyesinin altına düşmemesiydi. Gerçi dolar sürekli yükseldiği için, BIST-100 endeksi yerinde saysa bile, dolar bazında sert düşüşler yapıyordu. Endeksin TL ve Dolar grafiklerini aşağıda alt alta veriyorum.
Üstteki grafik TL bazında, alttaki grafik de Dolar bazında endeksi gösteriyor. Dün işlem miktarı 1 milyar lotu aştı. Endeks TL bazında düşüş yapsa da, dolar bazında (dolardaki düşüş nedeniyle) artış yaptı. TL grafiğe bakarsanız, 97.500 seviyeleri görüldükten sonra, doların yarattığı strese rağmen 100 binin üzerinde tutundu. Dolar bazında bakıldığında ise 2.20 dolar civarından yukarı dönüş yaptı.
Borsa büyük olasılıkla bugün düne göre en azından 1000-2000 aralığında yükselişle açılabilir. Her ne kadar gelişmekte olan ülke borsalarında genel eğilim aşağı yönlü olsa da, biz zaten özellikle dolar bazında çok fazla negatif ayrışmıştık ve yeni bir yükseliş trendi başlayacak diyemesek de, borsada ciddi bir tepkinin arefesinde olduğumuzu düşünüyorum. Bu yüzden yatırımcılar biraz sabırlı olmalılar. Bir günlük borsa hareketine bakıp, radikal karar vermemeliler. Evet, belki bu sabah borsa yükselerek açılacak ama, sonrasının nasıl olabileceğinin senaryolarını çıkardınız mı?
Şimdi yatırımcının durumuna ve senaryolara beraber bakalım. Birçok yatırımcı büyük ihtimalle maldadır. Çünkü Kahneman’ın Prospect Teorisini sizlere uygularsak, zarara geçtiğiniz andan itibaren zaten satmamışsınızdır ve “yükseliş olsa” diye dua ediyorsunuzdur. Eğer durum buysa, elinizdeki hisse, aldığınız fiyata gelinceye kadar beklemek isteyeceksinizdir. Ama ben yine de beyninizin içindeki nöronları harekete geçireyim.
Senaryo-1: Elinizde hisseler var ve borsa 1500 puan yükselişle açıldı. Ama sizin hisse bir türlü gitmiyor, hatta düşüyor… Ne yapacaksınız? Nasıl davranacaksınız?
Senaryo-2: Elinizde hisseler var ve borsa 1500 puan yükselişle açıldı. Sizin hisse de artışa geçti ve borsada artış %2’ye ulaştı sizin hisse %4 artıda… Ne yapacaksınız? Nasıl davranacaksınız?
Senaryo-3: Elinizde hisseler var ve borsa 1500 puan yükselişle açıldı. Sizin hisse de artışa geçti ve borsada artış %3’ye ulaştı, sizin hisseniz sadece %1 artıda… Ne yapacaksınız? Nasıl davranacaksınız?
Senaryo-4: Elinizde hiç hisse yok ve borsa 1500 puan yükselişle açıldı. Almayı düşündüğünüz hisse borsadan daha yüksek prim yaparak açıldı… Alacak mısınız? Yoksa biraz gerilesin de öyle alayım mı diyeceksiniz? Varsayalım ki hisse gerilemeye başladı, bu sefer “düşüyor biraz daha bekleyeyim mi diyeceksiniz? Yoksa daha önce karar verdiğiniz fiyata gelince sorgulamadan alacak mısınız? Eğer bu seçeneği seçerseniz, neden o fiyattan aldığınızın doyurucu bir cevabı var mı? Varsayalım ki aldınız ama hissede düşüş devam ediyor ve %1.5 zarardasınız, bu sırada borsada artış hızlanıyor… ne yapacaksınız?
Senaryo-5: Elinizde hiç hisse yok ve borsa 1500 puanlık yükselişle açıldı. Almayı düşündüğünüz hisse borsadan daha fazla primle açıldı, hemen alacak mısınız? Varsayalım ki coşku ile aldınız ve hisse yükselişine devam ediyor, mutlusunuz, aldığınız fiyata göre %3 yukarıdasınız… Almadan önce hangi vade için aldığınıza karar vermiş miydiniz? Gün içi satmak üzere mi aldınız, yoksa zaten orta ve uzun vadeli almayı düşünüyordunuz da öyle mi aldınız? Kâr hedefiniz ve zarar kes hedefiniz var mıydı?
Yukarıdaki senaryolar sadece beş tanedir. Halbuki bu senaryoların sayısı sonsuzdur. Kaç kişi acaba seans açılmadan önce yukarıdaki senaryolarda verilen sorulara cevap vererek işlemlere başladı. Hepinizin seans öncesi beklentileri vardır. Kafanızda kendi senaryonuz vardır. Sorun şu ki, hemen hemen %99’unuz da confirmation bias adı verilen beyin zaafı vardır. Kafanızdaki senaryoya ters bir şey söylenirse kabul etmezsiniz, yükseleceğini düşünerek aldığınız hisse düşmeye başlarsa “birileri elinizdeki malı kapmaya çalışıyordur” vs vs..
Eğer bu yazıyı 10 bin yatırımcı okuyorsa, 10 bin tane ayrı senaryo vardır. Çünkü herkesin risk algılaması, mali yapısı, huyu, elindeki hissesi, borsaya ilişkin beklentisi ve görüşü farklıdır. Şimdi benden öyle bir yazı yazmamı istiyorsunuz ki hepinize cevap olsun. Bu durumda sizlere şu hisseyi alın demeliyim ve şuraya gelince satın demeliyim. Varsayalım ki izleyen 10 bin kişinin sadece 1000 tanesi, günde ortalama 1 milyon bin lot işlem olan hissede 500’er lot alım yaptı… Toplam 500 bin lot eder. Siz zannediyor musunuz ki para kazanacaksınız? Her çöplüğün bir horozu olduğu gibi her tahtanın bir horozu vardır. Sizlerin para kazanmasına izin mi verecekler? Benim nerde al nerde sat dediğimi onlar da biliyorlarsa, alım yapsanız bile kârlı sattırırlar mı? Tahtaya ciddi bir satış baskısı koyarak, 7-8 kademe aşağı çektiklerinde kaç kişi buna dayanır? Beş 10 gün boyunca hissenin kımıldamadığını görseniz, bir türlü gitmediğini görseniz, güzel bir küfür savurup, bana lanet okumaz mısınız?
Dün bir okuyucumun gönderdiği e-postayı sizlerle paylaşayım. Kendisinden izin almadığım için ismini paylaşamıyorum. Aslında hepiniz bu arkadaşın yaşadıklarını, borsa maceranızda yaşamadınız mı?
Selam, Yaşar Hocam
Bu şekilde davranan kim varsa, bence forumları takip etmeyi bırakmalı… Çünkü kazancınız da kaybınız da bir birini götürür ve başabaşta kalırsanız bu en iyi sonuçtur. Kumarcı olmak yerine yatırımcı olmalısınız…
Neyse lafı fazla uzatmayayım… Şimdi sizlere bir soru daha soracağım… Çin’de güzel bir elektronik kalem üretildiğini gördünüz. Bu kalem lazer ışınına sahip ve bal alırken bala tuttuğunuzda kalemin üzerinde değerler beliriyor ve balın içinde şeker var mı yok mu anlıyorsunuz… Üstelik suni şeker oranını ölçebiliyorsunuz… Bu kalemi ithal edeceksiniz ve fiyatı 2$ olsun. Türkiye’de kaç TL’ye satacaksınız? Eğer fiyatınız yüksek kalırsa satış yapamazsınız. Bu kalemi 100 TL’ye mi satmayı düşünürsünüz? Sonra bir araştırma yaptınız ve kalemi başkalarının 20 TL’ye sattığını gördünüz. Sizin fiyatınız ne olurdu? Burada satacağınız fiyatı belirlemek artık çok kolay…
Bunu hisse senedine uyarlarsak, bir hisseyi 8 TL’ye aldığınızda satacağınız fiyatı biliyor musunuz? İşte sorun burada başlıyor… Yukarıdaki arkadaşa GEREL’in ne iş yaptığını, son yıllık satışlarının ve kârının ne olduğunu sorsam bilemez. Ama GEREL alır ve zarar eder.
Kısa vadede hisse fiyatını momentum yani artış ya da düşüş gücü belirler. Bir hisse artışa geçtikten sonra (eğer ciddi manipülasyon yoksa) bu artış sürekli olmaz. Bir yerde artış durur. Beynimiz de artışın durup, düşüşün başlayacağı yeri bulmak ister… Ama beynimizin öyle bir özelliği yoktur ve en yanlış rehber beyindir.
Uzun vadede ise hisse fiyatını şirketin yıllık satış ve kâr büyümesi belirler… Bu konuda bir çalışma yapmamışsanız, faaliyet raporlarını, yatırımlarını okumamışsanız, geleceğe dair tahminler ve senaryolar geliştirmemişseniz hissenin uzun vadede nereye gideceğinizi bilemezsiniz… Bırakın şu borsayı izleme işini…
Sadede geleyim… Eğer borsada kısa vadeli Al-sat yapıyor olsaydım, yarın açılıştan sonraki ilk yarım saat içinde hiç bir şey yapmazdım. Borsanın ilk 10-15 dakikada gördüğü zirveden itibaren en az 500-750 puan düşmesini bekleyip, daha sonra endekse en yakın hareket eden veya elinde net döviz varlıkları olan şirket hisselerinden birkaç kağıtta (3’ten fazla olmamalı) alım yapardım ve hepsi için teknik stop (Zarar-kes) seviyelerini belirlerdim. Kâr hedefim de ortalama olarak yüzde 3-6 arası olurdu. Bu kârı görünce satardım. Ama kar hedefime ulaşmamışsa ve stop noktasına da gelmemişse beklemeye devam ederdim.
Eğer borsanın 120 binlerden 100 binlere düşüşü öncesinde hisse almış olsam ve zararda olsam, elimdeki hisselerin hepsinin Mart bilanço performanslarına bakar ve performansı bozulanları satıp, şu an ihracatı olan, elinde net döviz varlıkları olan ve Mart ayında da mali yapısında sorun olmayan hisselere geçer öyle beklerdim.
Aşağıdaki tablo bir alım önerisi tablosu değildir. Merak edersiniz diye, Net Yabancı para döviz pozisyonunu, net satışlarına oranladım (son kolon). Bu listede finans, sigorta, GYO, Yatırım ortaklıkları bulunmuyor. Bilançosu açıklanmayanlar 2017/12 olarak görünüyor. Cirosuna göre en yüksek net döviz pozisyonu olanlardan en düşük (negatif) olana doğru sıralanıyor. Son olarak, borsada yarın yükselişle açılabiliriz, ama mal toplamak isteyenler açılış sonrasında satış baskısı yaratabilirler. Endeksin 1-2 hafta içinde 106-107 civarına çıkmasını bekliyorum. Bu tahminimin yanlış çıkma olasılığı %25-30 arasındadır. Stop seviyesi 99.350 seviyesidir. Ama stop seviyesini aldığınız hisse için belirlemek daha iyi olur.
TABLOYU İNDİRMEK VEYA GÖRMEK İÇİN BURAYI TIKLAYINIZ
Paranız sağlığınızı bozmasın…
Selamlar,
Yazıda sözü geçen tabloyu eklemeyi unutmuşsun sanırım.
Bilginize,
Emekleriniz için teşekkürler…
Hocam merhaba,
Yazılarınızı ilgiyle takip ediyorum. Son kısımda bahsettiğiniz tabloyu göremedim. Saygılarımla
Yazinin sonunda “Tabloyu indirmek veya görmek için buraya tıklayın” yazan bir link var. Oradan görebiliyoruz.
Hocam aşağıdaki tabloda diye yazmışsınız ama tablo yok?
Merhaba değerli hocam , sizden bir ricam var , petkim için uzun vade yatirim yaptım, ama çok kötü bir zamana denkgeldi ve % 50 zarardayim , 8.01 den almıştım şu an 4.65 te , uzun vade için bir yorum yaparmisiniz müsait oldugununda, teşekkür ederim.
Hocam son paragrafta ifade ettiğiniz tablo ya ulaşamadım. Saygılar.
Aşağıdaki tabloyu göremedim hocam. Yazı için çok teşekkürler.
“Aşağıdaki tablo bir alım önerisi tablosu değildir. ” Hocam tabloyu göremedim.??
Bilgilendirme yazınız için teşekkürler. Hocam elinize sağlık.
Aşağıda dediğiniz tablo sayfada çıkmamış sanırım…
hocam elinize sağlık.
Hocam aşağıdaki tablo dediğinizi göremedim ama
tabloyu göremedik :)
Çok güzel yorumlar, aydınlatıcı bir yazı. Emeğinize sağlık hocam.
Faizler yükselirken borsanın düşmesi gerekmez mi?
Son paragrafta belirtilen tablo mevcut değil.
Kolay gelsin aşağıdaki tablo demişsiniz. Ben tabloyu göremedim.
Merhaba Yaşar bey, tabloyu yazınızın sonunda bulamadım. Sanırım bir problem var. İyi çalışmalar…
hocam tablo çıkmamış bilginize…
tablo goremedik hocam
Tabloyu göremiyoruz hocam.
Merhaba Yaşar Bey, son paragrafta bahsettiğiniz tablo sayfada görünmüyor.
Emeginize saglik hocam. Tesekkur ederiz.
HOCAM LİSTE NEREDE?
editörler yanlışlıkla silmiş yeniden ekledim…
Hocam
Bahsettiginiz tablo eklenmemiş
Tabloda Dohol 2018/3’e göre hesaplanmış anlıyorum ama * koyup en tepeye alabilirdiniz hocam. Zira şu anda ülkeye kredi açacak konumda
Hocam, tekrar mükemmel bir yazı olmuş, balık tutmayı öğrenme çerçevesinde ki bilgilendirmelerinizi merakla takip ediyoruz.