Mahfi Eğilmez’in bugünkü yazısı
Ekonominin Isınması Ne Demektir?
Son dönemde Türkiye ekonomisinin ısındığı yolunda iddialar ortaya atılıyor. Bunun doğru olup olmadığını değerlendirmeye geçmeden önce ekonomide ısınma ile neyin kastedildiğine bir bakalım.
Ekonomide ısınma dendiği zaman genellikle ekonominin zorlama sonucu potansiyel büyüme oranının üzerinde ve sürdürülemez bir oranda büyümeye başlaması anlaşılır. Genellikle bu tür zorlanmış bir büyüme ile yüksek enflasyon oranı, yüksek bütçe açığı ve/veya yüksek cari açık birlikte ortaya çıkar.
Isınan bir ekonomide kısa dönemde toplam talep, ekonominin uzun dönemli toplam arz kapasitesini aşar. Toplam talepte ortaya çıkan artışı karşılayabilmek için üç yol vardır: (1) Yeni yatırımlarla üretim kapasitesini artırmak. (2) Mevcut üretim kapasitesinin kullanımını artırmak. (3) İthalatı artırmak.
Eğer bir ekonomide her şey yolunda giderken bir talep artışı ortaya çıkmışsa yani bu artışın geçici ve zorlama olmadığı düşünülüyorsa o zaman firma sahipleri yeni yatırımlara giderek üretim kapasitesini artırır ve bu talep artışını arz artışıyla karşılamaya yönelirler. Buna karşılık ekonomide enflasyon, bütçe açığı, cari açık, faizler ve dolayısıyla risk algısı yüksekse firma sahipleri talepteki bu artışın geçici olduğunu düşünür ve yeni yatırıma girmezler. Buna karşılık toplam talepteki artışın olumlu sonucunu da kaçırmak istemedikleri için üretim birimlerinin kapasite kullanım oranını artırarak bu talep artışına cevap verecek arz artışına giderler. Bunu yaptıklarında ister istemez istihdam artar, işsizlik oranı geriler. Böyle bir dönemin sonunda toplam talep düşerse firmalar, kapasite kullanımını eski düzeyine çekerek üretimi düşürürler. Bu arada daha fazla kapasiteyle üretim yapmak için işe yeni alınan işçiler işten çıkarılır ve azalmış görünen işsizlik oranı yeniden yükselir. Eğer firma sahipleri talep artışının geçici olduğunu düşünüyor ve üretim birimlerinde ek istihdam vb yoluyla artıracakları kapasite de bulunmuyorsa o zaman bu talep artışını ithalat yoluyla karşılamaya giderler.
Şu an dünya nüfüsun ihtiyaçlarını karşılayacak kaynaklara sahip değil. Şu an dünyanın ihtiyaçlarını karşılayamayacağı 700 milyon fazla insan var.Dünya insanları tüketimi USA gibi olsa 4 dünya ancak ihtiyaçları karşılayabilirdi. Bu artık büyümenin ve tüketimin sürdürülebilir olmadığını gösteriyor. Ayrıca fazla tüketim ileri derecede fazla kirlenmeye neden oluyor. Artık söylemlerin değiştirilme zamanı gelmiştir. Lütfen saygı duyduğum bir ekonomist olarak haddim olmayarak yapmamız gerekenin daha az tüketmek dünyayı korumak olması söylemleri öne çıkmalıdır. Bunu ne kadar geciktirirsek dünyaya ve insanlara o kadar pahalıya mal olacaktır. Kapitalist sistemi sürdürmek için büyüme gereklidir. Büyümeyi destekleyeek dünya kaynağı yoksa kapitalist sistem sürdürülemez. Sloganımız daha az tüketim olmalıdır. Şu an dünya insanları gelecek nesillerin kaynaklarını tüketmektedir. Dünya bize miras değil emanettir. Teşekkürlerimle