SPK Tebliği ve FX konusu

Çok güzel bir atasözümüz vardır; “Ne ekersen onu biçersin”. Biraz sonra bu atasözünü niçin kullandığımı açıklayacağım. Fakat öncesinde bazı noktaları vurgulamak istiyorum.

İlk çıktığı andan itibaren FX’e asla sıcak bakmadım. Bana FX soranlara da hep “uzak durun” dedim. Çünkü istatistikler ortadaydı ve inanılmaz bir soygun vardı. FX’te işlem yapanların %80’den fazlası  paralarının tamamını en fazla 3 ayda kaybediyordu. FX bir yatırım değil, bir kumar makinesiydi. Fakat sadece kumar makinesi değil, Türkiye’deki uygulamasına baktığımızda hileli bir kumar makinesiydi. Az sonra açıklayacağım.

Bundan yaklaşık 5 yıl önce, şu an batmış olan bir FX şirketinde işlem yapan bir kişinin bana gönderdiği maile göre, FX işlemlerinden 40 bin dolar kazanmış ama FX şirketi, “Scalping yapıyorsun (sık işlem yapıyorsun) ” diyerek bu işlemleri kafasına göre iptal etmiş “git nereye şikayet edersen et” demişti. Ciddi anlamda mağdur olmuştu. Daha sonra SPK’ya bu FX işlemlerini düzenlemesi görevi verildi. FX dediğiniz platformun sermaye piyasalarıyla hiç alakası yoktur. Sermaye piyasaları, tasarruf sahipleri ve yatırımcıları bir araya getiren ve yatırımcılara uzun vadeli kaynak sağlamayı amaçlayan bir piyasadır. Borsa ve Tahvil piyasası bunun en güzel örneğidir. FX ise para piyasasıdır. Normalde bu piyasayı Merkez Bankası düzenlemeli ve kontrol altında tutmalıydı ama iş SPK’nın başına kaldı.

FX neden büyük rağbet gördü? Neler oldu ve bu noktaya nasıl geldik?

FX işlemleri yapmak üzere hesap açtırdığınızda 1000 dolarınız varsa, 1’e 100 kaldıraç durumunda 100 bin dolarlık pozisyon açabiliyorsunuz. Ama diyelim ki Euro-dolar paritesinde ABD doları lehine 100 bin dolarlık pozisyon açtınız. Yani ABD doları yukarı giderse kazanacaksınız, aşağı giderse kaybedeceksiniz. Eğer ABD doları %1 yukarı giderse, açtığınız pozisyon 100 bin dolar olduğu için bunun %1’i kadar para kazanırsınız, yani 1000 dolar kazanırsınız. Ama tersi olursa 1000 dolarınızın hepsini kaybedersiniz. Bu FX piyasası öyle bir piyasadır ki; bir haber yada gelişme çok sert hareketlere neden olur ve saniyeler içinde paranızın tümünü kaybedebilirsiniz. Örneğin FED başkanı Yellen konuşmaya başladığı andan itibaren, önceki gün altın ve diğer para birimlerinde çok sert hareketler gördük.  Çok kısa sürede ciddi getiriler elde edilebileceği gibi, çok ciddi kayıplar da oluşur.  Ama beyin adrenalini sever.

Gelelim Aracı Kurumlara…

Eğer bu piyasada işlem yapanların % kaçının kazanıp kaybettiğini merak ediyorsanız FX işlemi yapan aracı kurumların FX sayfalarına bakınız. Orada kazanç-kayıp yüzdeleri veriliyor ve kayıp oranı ortalama olarak %80’in üzerinde. Neden bu kadar yüksek oranda FX oyuncusu kaybediyor?

FX işlemi yapan aracı kurumda hesap açtırdığınızda size bir ekran veriliyor. İşini dürüst yapan az sayıda aracı kurumu bir kenara koyarsak, siz bu ekranın uluslararası piyasalar olduğunu zannediyor ve o piyasalarda işlem yaptığınızı zannediyorsunuz. Halbuki durum böyle değil. Böyle olabilmesi için siz pozisyon açtığınız anda, sizin aracı kurumunuz, anlaşma yaptığı uluslararası bankaya teminat yatırması gerekir. Ama acaba kaç tane aracı kurum, bunu yapıyor? SPK bunu incelemeli ve yabancı banka ile aracı kurum arasındaki teminat ilişkilerini mercek altına almalı. Eğer aracı kurumunuz, sizin pozisyonunuza uygun olarak karşı tarafa teminat yatırıyorsa sorun yoktur ve dürüst çalışıyor demektir. Fakat tersi oluyorsa, yani siz pozisyon açtığınızda, aracı kurumunuz sizin açtığınız pozisyonun tersi pozisyon açarak size karşı oynuyorsa ya da hiç bir şey yapmıyorsa inanılmaz bir hile ve soygun ile karşı karşıyasınız demektir.  Peki bunu kontrol etme imkanınız var mı? tabi ki yok. Hile yapan hiç bir aracı kurum, kendi kurumunda açılan pozisyonlara  karşılık olarak, karşı bankaya gönderdiği teminata ilişkin belge ve bilgi sunamaz. Eğer bir FX şirketinde hesap açtırmış olsaydım, aracı kurumdan, karşı banka ile yaptıkları teminat sözleşmesini görmek isterdim ve sonrasında da değişik tarihlerde karşı banka ile takaslarındaki teminat miktarlarının nasıl bir değişim sergilediğine bakardım. Neden mi?

Çünkü, az önce söylediğim üzere hile yapan kurumlarda size verilen ekran tam anlamıyla sanal bir ekran. Siz bir işlem yaptığınızda aracı kurum bir yazılımla yaptığınız  alım-satım işlemini kaydediyor ve hesabınıza işliyor ama uluslararası piyasada işlem yapmadığınız için sizin adınıza karşı bankaya teminat yatırmıyor, yatırmak zorunda olsa bile size karşı ters pozisyon açıyor. Varsayalım ki; siz 1000 dolarınızla 100 bin dolarlık pozisyon açtınız.  Şansınız yaver gitti ve bir anda dolar diğer paralara karşı %5 değer kazandı. 1000 dolarınız normalde 6000 dolara çıkar ve %500 getiri sağlamış olursunuz. Peki kazandığınız bu 5 bin doları size kim verecek? Tabi ki aracı kurumunuz vermeli. Normalde, aracı kurumunuz karşıdaki uluslararası bankaya teminat yatırsa, oradan alır ve size verir. Ama böyle yapmıyorsa, bu para cebinden çıkacaktır ve FX’te çalışan en az 4 kişinin maaşı demektir. Bir de, 10 bin dolarla  1 milyon dolarlık pozisyon açan birini düşünün. Eğer bu kişi ciddi bir para kazanırsa resmen aracı kurumu batış noktasına bile getirebilir.

İşte bu nedenle bu FX işi ilk çıktığında “scalping yaptın” diyerek kazancınızın üzerine yatıyorlardı. SPK işin içine girince bunlar son buldu ama, başka şeyler başladı. FX hesabına yatan paralar bir şekilde aracı kurumlara kazanç olmalıydı. Bunun çözümü de basitti. Basit bir software her şeyi hallediyordu. NASIL MI?

FX işlemi yapan kişi (yatırımcı demiyorum çünkü FX işi yatırım işi değildir) örneğin euro-dolar (EURUSD) paritesinde işlem yapacak olsun. O sırada EURUSD   işlem kademeleri de  ALIŞ  1.0610 SATIŞ 1.0614  olsun yani aradaki fark 4 pip oluyor ve buna SPREAD adı veriliyor. Diyelim ki 1.0614’den alış yaptık ve 1.0650’ye yükselmesini bekliyoruz. Bu yüzden ekranımızda 1.0650’ye KAR AL emri giriyoruz, yani 1.0650’ye gelince aldığımızı satıp kârımızı realize edeceğiz. Bu arada, ters bir durum olur da çok zarar ederim diye de 1.0590 seviyesine STOP koyuyoruz. Diyelim ki; parite yükselmeye başladı ve mutluyuz. Bizim satış emrimizin gerçekleşmesi için paritenin alış: 1.0650 satış: 1.0654 civarında olması lazım. Ama asla olmuyor. Çünkü arkada çalışan Ajan software  ekranımızda bize aslında uluslararası piyasalardaki alış-satış fiyatlarından farklı bir fiyat gösteriyor. Bir bakıyorsunuz ki alış, satış fiyatları fiyat 1.0649-1.0658 olmuş ama asla alış fiyatı 1.0650’ye gelmiyor. Çünkü arkadaki software görevini yapıyor ve SPREAD’i açıyor.  Kâr realizasyonu da bir türlü gerçekleşmiyor.  Peki parite aşağı giderse ne oluyor?  Hatırlayın, 1.0590 seviyesine STOP koymuştuk. fiyat düşmeye başladığında  gerçekte 1.0590’a düşmese de, bir bakıyorsunuz ki; 1.0589-1.0595 oluyor yani SPREAD yine açılıyor ve sizin erkenden STOP olmanızı sağlıyor. Sizin kaybettiğiniz para da Aracı kurumun kârı oluyor.  Bunları,  bu konuları ilk çıktığından beri bilen ve birçok FX kurumunda çalışmış bir arkadaşım anlattı. RUSLARIN yazdığı software’ler öyle gelişmiş ki; FX’te işlem yapan kişinin işlem tarzına göre spreadleri ayarlıyor. Yani ekran bazında ayarlamalar bile yapılabiliyormuş. SPK önce bunları ciddi bir bilişim ekibiyle araştırmalı.

FX konusunda uzun zamandır FX’te işlem yapanlardan bu tür mailler alıyorum. “Hocam Meta4’de alış fiyatı 1.0589’a düşmüş ama başka bir programdan baktım o dakikalarda en düşük 1.0592’yi görmüş. ne yapmalıyım?”  Bu tür durumlarda SPK’ya şikayet edilse de, aracı kurum savunmasında şöyle diyor; “O sırada bir haber geldi ve spreadler açıldı”. Hiç bir şey ispatlayamazsınız. Başka bir ekranda durumun öyle olmadığını gösterseniz de, “bizim çalıştığımız yabancı bankanın ekranı ile o ekranda farkılıklar olabilir” deniyor.

Yurt dışındaki kurumlarda da bunları yapan var mıdır bilemiyorum ama bildiğim kadarıyla o kurumların gelirleri büyük çoğunlukla işleme aracılık komisyonlarından oluşuyor. Dolayısıyla bu yazıyı okuduktan sonra FX’te işlem yapanlar FX  konusunu tekrar düşünmeliler. Şunu da belirteyim ki; Türkiye’de işini çok düzgün yapan ve gelirleri sadece işleme aracılık komisyonu olan aracı kurumlar var. Bunların hangileri olduğunu anlamak için en azından bir yol; işlem yaptığınız kurumun yabancı banka ile teminat yatırma dekontlarını görmek olabilir.

SPK’nın Önlemleri…

SPK’nın son önlemlerini biliyorsunuz… en düşük hesap 50 bin TL olacak ve kaldıraçlar 1’e 10 seviyesine düşecek. Aslında aracı kurumlar şu an ektiklerini biçiyorlar. Baştan itibaren sadece işlem komisyonlarına odaklansalardı bu kadar yüksek sayıda FX mağduru ve şikayet olmayacaktı. FX işlemleri konusunda SPK’nın başı çok ağrıdı, üzerlerine acayip iş yükü bindi  ve şikayetlerin ardı arkası kesilmiyor. Doğal olarak önlem almaya çalıştılar ama bu önlemler kumarı alışkanlık haline getirmiş olanların önünü kesmeyecek ve birçoğu yurt dışında hesap açtırarak işlemlerini oradan yapacaklar. Böylelikle SPK’ya yapılan şikayetler azalacak. Ama bu durum önemli bir paranın yurt dışına çıkmasına neden olurken, FX işinde çalışanlara büyük darbe vurarak işsizlerin artmasına katkıda bulunacak. Şunu da belirteyim ki; yukarıda anlattıklarımdan haberi bile olmayan çalışan sayısı yüksektir. Kabak onların başına patlayacak.

Sayın Nurettin Canikli “10 milyon dolarla 1 milyar dolarlık işlem yapıldığını ve bunun da dolar üzerinde spekülatif ataklara sebep olduğunu söylemiş. Bu tebliğ değişikliği ile sanki bunun önü alınmış olacak mı? Tabi ki hiç bir etkisi olmayacak. Dolarda spekülatif ataklar içeriden değil, yurt dışı piyasalarda yabancıların işlemlerinden kaynaklanıyor. Burada kaldıracı 1’e 1’e düşürseniz bile önüne geçilemez. Dolar/TL kurunu speküle etmek isteyen de enayi değildir. Buradan yaptığı işlemler mercek altında olduğundan, zaten burdan yapmaz ve yurt dışından yapar.

SPK’nın değişkliklerine karşı mıyım?  Buraya kadar yazdıklarımı okuduğunuzda siz karşı mısınız?

• Amaç eğer kumarı önlemek ise, bu kararlar bu sonucu sağlamaz. İsteyen herkes yurt dışından işlem yapar ve kumar oynamaya devam eder.
• Amaç, FX mağdurlarını önlemek ise, SPK öncelikle aracı kurumlardan hangilerinin yukarıda saydığım hileleri yaptıklarını araştırmalı ve ciddi cezalar vermelidir.
• SPK şikayetleri ciddiye alarak yukarıda anlattığım türden olayların olup olmadığını, bilişim uzmanları yoluyla incelemeli ve aracı kurumlardan bazılarının hile hurda ile ceplerine attıkları paraları sahiplerine iade etmeli, gerekirse yetki belgelerini iptal etmelidir.
• Eğer yurt içinde FX kurumları da sadece aracılık komisyonuna odaklanırlarsa, şikayetler biter.  Bunu bitirmek de SPK’nın elindedir.